تحلیل بنیادی و تخمین سودآوری

قطعأ تا به حال با مفهوم سود و جریان نقدی روبه رو شده اید. آیا با مفهوم دقیق این دو واژه آشنایی دارید؟ آیا می دانید که این دو واژه در چه زمانی و در چه موقعیتی کابرد دارند؟ آیا می دانید که این دو واژه دارای ماهیت متفاوتی هستند که صاحبان مشاغل با آن ها سروکار دارند؟ اگر جواب سؤالات بالا را نمی دانید، بنابراین با ما همراه باشید تا با جزییات این دو مفهوم آشنا شوید و تفاوتی که بین سود و جریان نقدی وجود دارد را بهتر درک کنید.

سود (Profit) چیست؟

سود Profit یکی از معیارهای مورد توجه مالی است که محاسبه و بررسی آن برای در نظر گرفتن روند مالی شرکت ها و کسب و کارها بسیار حایز اهمیت است. این معیار مالی بسیار مهم، بیانگر پولی است که پس از کسر هزینه ها از درآمد حاصله  شرکت ها به دست می آید.

به این نکته توجه نمایید که Profit انواع مختلفی دارد و در صورت های مالی با عناوین متفاوتی معرفی و شناسایی می شوند. در ادامه شما را با انواع این مفهوم بیش تر آشنا می کنیم.

1. سود ناخالص (Gross Profit)
2. سود عملیاتی (Operating Profit)
3. سود خالص (Net Income)
4. حاشیه سود (Margin)
5. EPS (Earnings Per Share)
6. DPS (Dividend Per Share)
7. (P/E (Price / Earning per share

1) سود ناخالص (GROSS PROFIT)

Gross Profit، در صورتی به دست می آید که بهای تمام شده کالاهای فروش رفته در یک شرکت را از درآمد حاصله آن شرکت طی یک بازه زمانی مشخص کسر کنیم و به ما کمک می کند تا کارآمدی یک شرکت در استفاده از نیروی کار و تجهیزاتش را بررسی نماییم.

این مفهوم، در صورت سودوزیان شرکت وجود دارد و می توان آن را از طریق فرمول زیر محاسبه کرد:

به این نکته توجه نمایید که سود ناخالص، فقط شامل هزینه های متغیر می شود. اما وقتی از هزینه های متغیر صحبت می کنیم، منظورمان چیست؟

هزینه هایی که با سطح خروجی و تولید نوسان می کنند را هزینه متغیر می گویند. مانند: مواد خام و اولیه، نیروی کار مستقیم (با این فرض که ساعتی بوده یا به تعداد کالاهای خروجی وابسته باشند)، کارمزد کارکنان بخش فروش، تجهیزات استهلاک پذیر، لوازم مورد نیاز برای کارخانه، هزینه های مربوط به حمل و نقل و …

2) سود عملیاتی (Operating Profit)

سود عملیاتی، معیاری است که برای محاسبه Profit یک شرکت، با در نظر نگرفتن بهره و مالیات، به دست می آید. به همین دلیل به آن، درآمد پیش از پرداخت بهره و مالیات (EBIT) نیز گفته می شود. این مفهوم، به عنوان یک شاخص بسیار دقیق در مورد سودآفرینی بالقوه یک کسب وکار عمل می کند زیرا تمام فاکتورهای اضافه را از محاسبات حذف می نماید.

سود عملیاتی به صورت زیر محاسبه می شود:

1. اگر سود عملیاتی یک شرکت مثبت باشد لزومأ به معنی سودآوری آن شرکت نیست، چرا که ممکن است سود بالقوه کلی شرکت را نشان دهد، بنابراین در واقع سودآوری را تضمین نمی کند.
2. ممکن است شرکتی که بدهی زیادی دارد، شاهد سود عملیاتی مثبتی در صورت وضعیت مالی آن شرکت باشیم، درحالی که به طور همزمان دچار زیان خالص نیز است. در چنین وضعیتی ممکن است که سود عملیاتی وضعیت مالی شرکت را مثبت تر از سود خالص آن نشان دهد.

3) سود خالص (Net Income)

سود خالص (NI) به باقیمانده مجموع درآمدها پس از کسر هزینه های عملیاتی، مالی و مالیات گفته می شود. در واقع برای محاسبه سود خالص، همه هزینه ها از درآمدهای شرکت کسر می گردد.

به این نکته توجه نمایید که سـود خالـــص می تواند مثبت یا منفی باشد که در صورت منفی بودن به آن “زیان خالص” گفته می شود.

برای محاسبه سود خالص، از فرمول زیر استفاده می شود:

4) حاشیه سود (MARGIN)

حاشیه سود، یکی از نسبت های سودآوری است که از تقسیم سود (ناخالص، عملیاتی و خالص) بر درآمد یا فروش به دست می آید. این نسبت، به شکل درصدی بیان می شود و به عبارتی مشخص می کند که یک شرکت در ازای هر 100 میلیون تومان فروش (درآمد)، چند میلیون سود به دست می آورد.

حاشیه سود انواع مختلفی دارد که صورت زیر محاسبه می شوند:

• حاشیه سود ناخالص (GROSS PROFIT MARGIN):
• حاشیه سود عملیاتی (OPERATING PROFIT MARGIN):
• حاشیه سود خالص (NET PROFIT MARGIN):

5) EPS (Earnings per Share)

EPS، به معنای سودی است که به هر سهم تعلق می گیرد و یک معیار بنیادین در مورد میزان سودآوری شرکت به حساب می آید که مشخص می کند؛ سود هر سهم از شرکت، چه قدر است؟

برای محاسبه EPS، از فرمول زیر استفاده می شود:

DPS (Dividend Per Share) (6

DPS، سود تقسیمی هر سهم است که بیانگر مقداری از Profit شرکت است که به ازای هر سهم بین سهامداران تقسیم می شود. افزایش هر ساله در میزان DPS، حکایت از آن دارد که رشد درآمدهای شرکت پایدار است.

P/E ((Price / Earning per share (7

به نسبت P/E، نسبت “قیمت به درآمد” گفته می شود. در واقع این نسبت، بیانگر انتظارات سرمایه گذاران از بازدهی آینده یک دارایی است. و به معنی این است که یک سرمایه گذار به ازای هر ۱ ریال بازدهی که به دست می آورد، حاضر است چند ریال پرداخت کند.

جریان نقدی (Cash Flow)چیست؟

جریان نقدی، یک گردش نقدینگی است که بیانگر مقدار خالص پول نقد یا مشابه پول نقد است که به یک کسب وکار وارد و از آن خارج می شوند. Cash Flow، به ورود و خروج پول نقد و یا سایر دارایی های هم ارزش با پول نقد در انواع کسب و کارهای گوناگون و یا پروژه های مختلف اقتصادی اشاره دارد و غالبأ، دوره ی محاسبه کردن این جریان نقدینگی به یک طول مدت زمانی محدود اختصاص داده می شود.

انواع مختلف جریان نقدی

1. جریان نقدی مثبت
2. جریان نقدی منفی

1) جریان نقدی مثبت

به جریان نقدی مثبت، معمولأ “دارایی های قابل سرمایه گذاری” یا “منابع مالی” می گویند. زمانی که Cash Flow مثبت شود، حکایت از آن دارد که دارایی های نقدی یک شرکت در حال افزایش است و به این ترتیب، اجازه پرداخت بدهی ها، سرمایه گذاری مجدد در شرکت، بازگرداندن پول به سهامداران، پرداخت هزینه ها را می دهد. همین طور به وجود آوردن سوپاپ اطمینانی را در برابر چالش های مالی آینده فراهم می کند.

جریان نقدی مثبت برای یک کسب و کار موجب رونق بخشیدن به تمامی فعالیت ها می شود و با تأثیرات مثبتی که بر روند کلیه ی کارهای مالی شرکت می گذارد، این امکان را فراهم می نماید تا به میزان چشمگیری شاهد توسعه آن کسب و کار باشیم و به موازات آن، امکان حرکت کسب و کار به سمت یک روند پر بازده را فراهم می نماید.

2) جریان نقدی منفی

زمانی که Cash Flow منفی شود، حکایت از آن دارد که دارایی های نقدی شرکت در حال کاهش است. به این ترتیب، بسیاری از فرآیندهای اقتصادی دچار اختلال خواهد شد و در صورت ادامه دار شدن این روند، مجموعه شکست خواهد خورد.

به این نکته توجه نمایید، زمانی که از جریان نقدی خالص صحبت می شود، منظور درآمد خالص نیست. بلکه درآمد خالص شامل حساب های دریافتنی و سایر مواردی است که پولی برای آن دریافت نمی شود. اما از Cash Flow برای تعیین کیفیت درآمد شرکت استفاده می شود که حکایت ازآن دارد که میزان نقدشوندگی شرکت چه قدر است.

برای محاسبه Cash Flow از فرمول زیر استفاده می شود:

زمانی که از پول وارد شده یا درآمد صحبت می کنیم، منظورمان چیست؟

1. حقوق و دستمزد (خالص و بعد از کسر مالیات)
2. بازپرداخت مالیات
3. درآمد حاصل از سود سپرده های بانکی یا سرمایه گذاری ها
4. پاداش ها
5. هدایا و کمک هزینه خرید

زمانی که از پول خارج شده یا هزینه ها و مخارج صحبت می کنیم، منظورمان چیست؟

هزینه ها را به دو دسته هزینه ثابت و هزینه متغیر تقسیم می شود.

هزینه های ثابت عبارتند از:

1. اجاره بها و یا وام
2. حق بیمه های پرداختی
3. حمل و نقل
4. خدمات رفاهی
5. بدهی ها
6. تلویزیون، تلفن، اینترنت، موبایل
7. هزینه های پزشکی و درمانی
8. غذا

هزینه های متغیر عبارتند از:

1. هزینه های مربوط به سرگرمی و تفریح
2. هزینه های مربوط به تعطیلات
3. هزینه های مرتبط با لباس و مراقبت شخصی

جریان نقدی را چگونه محاسبه می کنند؟

Cash Flow صاحبان سهام و یک شرکت به صورت زیر محاسبه می شود:

استهلاک+ سودخالص= جریان نقد حسابداری

جریان نقد خروجی طی دوره- جریان نقد ورودی طی دوره= خالص جریان نقد صاحبان سهام

خالص جریان نقد بدهی ها+خالص جریان نقد صاحبان سهام= جریان نقد شرکت

آیا از اهمیت بررسی جریان نقدینگی آگاهی دارید؟

اهمیت Cash Flow آن جایی مشخص می شود که هر چه نوع کسب و کاری که انتخاب کرده ایم ایده آل باشد و جایگاه بسیار مناسب اقتصادی در کشور را به خود اختصاص دهد و سودآوری بالایی داشته باشد، اما اگر جریان نقدینگی هوشمندانه ای برای آن کسب و کار تعریف نشود، شاهد روند شتابان رشد آن کسب و کار نخواهیم بود.   و با نادیده گرفتن اهمیت Cash Flow در فعالیت های اقتصادی پیش رو، بسیاری از زمینه های رشد و پیشرفت را از دست خواهیم داد.

تفاوت سود و جریان نقدینگی

با توجه به تعاریف و جزییاتی که به طور مفصل از دو مفهوم “سود” و “جریان نقدی” ارایه دادیم، می توان به این نکته رسید که بین این دو اصطلاح مهم و کاربردی تفاوت وجود دارد. اگر چه هر دو اصطلاحی هستند که در تحلیل کسب و کار و بررسی گزینه های سرمایه گذاری مورد استفاده قرار می گیرند و در بررسی وضعیت مالی یک شرکت بسیارحائز اهمیت هستند. زیرا اگر سود و جریان نقدی، یک کسب و کار هوشمندانه مدیریت شود و به جایگاه درستی دست یابد، نشانه ای از سلامت مالی آن مجموعه است و می تواند به عنوان راهگشایی برای سرمایه گذاران و صاحبان اصلی کسب وکارها لحاظ گردد تا موفقیت های چشمگیری را تجربه کنند.

تعدیل قیمت ابزاری است که با استفاده از آن فاصله های قیمتی که در اصطلاح به آن Price Gap می گویند، پوشش داده می شود. این فاصله قیمتی در بورس، ناشی از افزایش سرمایه و توزیع سود نقدی است. شاید خالی از لطف نباشد که بدانید، موضوع افزایش سرمایه در مجمع عمومی فوق العاده و موضوع سود نقدی در مجمع عمومی عادی سالیانه بررسی می شود. مجمع عمومی عادی سالیانه با هدف رسیدگی به صورت های مالی، رسیدگی به گزارش مدیران و بازرسان شرکت و همچنین تصویب میزان سود نقدی تقسیمی بین سهام داران تشکیل می شود. مجمع عمومی فوق العاده، با موضوعاتی مانند تغییرات سرمایه، تغییر اساسنامه و انحلال شرکت برگزار می شود. در نهایت می توان بیان کرد که قیمت هر سهم پس از افزایش سرمایه و یا توزیع سود نقدی در زمان برگزاری هر یک از مجامع کاهش می یابد که با استفاده از این ابزار، قیمت پیش از مجمع تعدیل خواهد شد و به این ترتیب، فاصله ایجاد شده بین قیمت ها پوشانده می شود.

انواع روش های تعدیل قیمت در بورس

۱- افزایش سرمایه

در روش افزایش سرمایه، سرمایه پیشین شرکت بر سرمایه جدید تقسیم می شود، سپس عدد حاصله در تمام قیمت های قبل از تاریخ افزایش سرمایه ضرب خواهد شد. این کار باعث می شود که قیمت های گذشته سهام به میزان افزایش سرمایه شرکت تعدیل شوند. در زمان افزایش سرمایه، تنها کاهش قیمت در محاسبه قیمت تعدیلی لحاظ می شود و محل تأمین افزایش سرمایه (مطالبات و آورده، جایزه یا صرف سهام) اثری در محاسبات نخواهد داشت.

۲- سود نقدی و افزایش سرمایه

در این روش میزان توزیع سود نقدی شرکت و درصد افزایش سرمایه، در زمان محاسبه قیمت تعدیلی در نظر گرفته می شود اما محل تأمین افزایش سرمایه اثری در محاسبات نخواهد داشت. برای محاسبه اثر توزیع سود، نسبت تغییر قیمت پس از توزیع سود نقدی به قیمت قبل از مجمع محاسبه می شود و این عدد در تمام قیمت های پیش از مجمع ضرب خواهد شد. برای محاسبه ضریب افزایش سرمایه، از فرمول افزایش سرمایه استفاده می شود.

۳- سود نقدی و افزایش سرمایه با احتساب آورده

این روش مانند روش قبل است با این تفاوت که حق تقدم تعلق گرفته به سهامداران نیز در محاسبات اثر داده می شود. اما ممکن است ندانید که حق تقدم چیست؟ حق تقدم، با هدف حفظ منافع سهامداران فعلی شرکت به این موضوع اشاره دارد که درصورت انتشار سهام جدید توسط یک شرکت، سهامداران فعلی در خرید این سهام جدید اولویت دارند. در واقع به این اولویت در خرید سهام نسبت به سهامداران جدید، حق تقدم خرید سهام گفته می شود.

۴- افزایش سرمایه با احتساب آورده

در روش افزایش سرمایه با احتساب آورده، علاوه بر میزان کاهش قیمتی که در زمان افزایش سرمایه رخ می دهد، حق تقدم تعلق گرفته به سهامداران (درصورتی که تمام یا بخشی از افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده باشد) نیز در محاسبات لحاظ می شود.

۵- عملکردی

در روش عملکردی، اثرات توزیع سود نقدی سهام و میزان افزایش سرمایه در قیمت سهام لحاظ می شود. اگر تمام یا بخشی از افزایش سرمایه شرکت از محل مطالبات و آورده سهامداران باشد (حق تقدم) در این صورت میزان آورده جدید سهامداران نیز در محاسبه قیمت تعدیلی درنظر گرفته خواهد شد. فرمول تعدیل قیمت سهام در بورس در زیر، فرمول تعدیل قیمت سهام بررسی می شود. در این فرمول، تأثیر همزمان تمامی فاکتورهای مؤثر بر این تعدیل لحاظ شده است. بدیهی است در صورت عدم تغییر هر یک از موارد، مقدار آن متغیر خاص صفر خواهد بود. برای مثال اگر هیچ گونه افزایش سرمایه ای رخ نداده باشد، قیمت سهم تنها از کاهش مقداری مساوی با تقسیم سود نقدی تأثیر خواهد گرفت. فرمول تعدیل قیمت سهام به شرح زیر است:

ابتدا قبل از شروع بحث بهتر است اندکی در مورد تعدیل سود مثبت و منفی و همینطور سود پیش بینی شده توسط شرکت ها سخن بگوییم.

پیش بینی سود چیست؟

پیش بینی سود را می توان گویای چشم انداز یک ساله آینده شرکت تعریف کرد. اغلب شرکت ها در یک ماه پایانی هرسال مالی، بودجه سال آینده خود را منتشر می کنند. یکی از مهم ترین اطلاعات نوشته شده در بودجه شرکت ها، پیش بینی مقدار سود هر سهم آن ها است. به عنوان مثال یک شرکت در اسفند سال ۱۳۹۸ پیش بینی می کند که در پایان سال مالی ۱۳۹۹ به هر یک از سهام­دارن خود به ازای هر سهم، ۲۰۰ تومان سود می پردازد. این پیش بینی ها برای سرمایه گذاران آن شرکت بسیار مهم است، زیرا می توانند چشم انداز شرکت را حداقل برای یک سال آینده، مشخص کنند. به عبارت دیگر EPS پیش بینی شده، عبارت است از پیش بینی سود هر سهم که توسط خود آن شرکت یا تحلیل­گران مستقل برای سال مالی آینده تخمین زده می شود. ارائه پیش بینی سود شرکت ها فقط مختص کشور ما نیست و از سوی نهادهای مختلفی در سطح دنیا ارائه می شود. برای مطالعه بیشتر به مقاله تفاوت EPS و DPS مراجعه نمایید.

تعدیل سود چیست؟

به کلیه تغییرات سود پیش بینی شده شرکت­ ها در بورس تعدیل سود می گویند که ممکن است منفی یا مثبت باشد. مفهوم تعدیل، در ابتدای دوره با سود محقق نشده در پایان دوره مالی برآورد می گردد. در گذشته شرکت های بورسی موظف بودند به طور مستمر و ادامه دار طی دوره های سه ماهه، عملکرد واقعی خود را ارائه و مورد ارزیابی قرار دهند و  با در نظر گرفتن مقایسه عملکرد واقعی خود با بودجه پیش بینی شده، پیش بینی جدید خود را از میزان سودآوری شرکت در جهت عملکرد واقعی خود به بازار ارائه دهند. ولی در حال حاضر شرکت­ ها از سوی سازمان موظف به ارایه EPS و تعدیلات لازم نیستند و این امر توسط تحلیل­گران انجام می شود. به طور مثال در سایت تدان پیش بینی سود برخی شرکت ها ارائه می گردد.

در باب مفهوم تعدیل می توانیم بگوییم که اگر شرکتی با توجه به بخش های موجود در بخش امور مالی، درآمد حاصل از سرمایه گذاری سود خود را افزایش یا کاهش می دهد، در صورتی که سود سهام شرکت در طول سال تغییر کند، به آن تعدیل گفته می شود.

تعدیل مثبت و منفی

در صورت افزایش سود شرکت، در پیش بینی جدیدی که انجام می شود به آن تعدیل سود مثبت می گویند واگر سود شرکت کاهش یافته بود به آن تعدیل سود منفی می گویند. برای روشن تر شدن ماجرا شرکت الف را فرض کنید که در پایان سال ۹۸ پیش بینی کرده است که مبلغ ۵۰ تومان سود به ازای هر سهم کسب می کند، اما بعد از سپری شدن ۳ ماه از فعالیت خود با بررسی های انجام شده و بررسی عملکرد شرکت پیش بینی خود را تغییر داده و به ۷۰ تومان سود به ازای هر سهم افزایش می دهد، به این ترتیب قیمت تعدیل مثبت شده است و در صورتی که بعد از بررسی عملکرد ۶ ماهه شرکت به این نتیجه برسد که سود ۷۰ تومان قابل دسترسی نیست آن را به ۴۵ تومان کاهش می دهد که به آن تعدیل سود منفی می گویند.