بنزین، نه تنها موتور حمل و نقل، بلکه موتور اقتصاد ایران است. اما اخیراً، صدایی از دانسته ها و نادانسته ها به گوش می رسد، صدایی که از گران شدن ناگهانی بنزین حکایت می کند. آیا این زمزمه ها نشان دهنده ی یک تغییر عمده در قیمت بنزین است؟ یا تنها شایعاتی هستند که به زودی فرو می روند؟ این زمزمه ها، نگرانی های زیادی را در میان مردم و تصمیم گیران اقتصادی به وجود آورده است. موضوعی که تاثیرات عمده ای بر روند اقتصادی و زندگی روزمره مردم خواهد داشت و نیازمند بررسی دقیق و جامع است. با نگاهی دقیق تر می توانیم نگرانی این روزهای مردم را در دو پرسش زیر خلاصه کنیم:
آیا واقعاً امسال شاهد گران شدن بنزین خواهیم بود؟ و اگر قیمت بنزین افزایش یابد، آیا تقاضا برای آن کاهش می یابد یا خیر؟ جواب به این سوالات به نظر ساده می آید: بله، بدون شک امسال بنزین گران تر خواهد شد. اما در پاسخ به سوال دوم، مسائل پیچیده تری در کار است. با وجود افزایش قیمت بنزین، تقاضا به سادگی کاهش نمی یابد. دولت با استراتژی های مختلفی مانند کاهش موقتی قیمت خودروها سعی در ایجاد تعادل در بازار دارد. این تعادل، اما، ممکن است فقط یک مدت کوتاه و موقت باشد و بازار به زودی به روند صعودی و نوسانات خود ادامه خواهد داد.
قیمت بالا، تقاضا پایا
بنزین، بیش از یک ماده سوختی، یک ابزار حیاتی در زندگی روزمره بسیاری از مردم است. از حمل و نقل شخصی گرفته تا فعالیت های تجاری و صنعتی، نقش بنزین قابل انکار نیست. به همین دلیل، حتی وقتی قیمت ها بالا می روند، تقاضا برای بنزین به طور قابل توجهی کاهش نمی یابد. این موضوع به وضوح نشان دهنده ی این است که کشش تقاضای بنزین به شدت بالاست؛ به این معنی که حتی با افزایش قیمت، تقاضا برای آن کاهش نمی یابد. در واقع، نیازهای پایه ای مردم به بنزین به گونه ای است که حتی در شرایط قیمت های بالا، آن ها همچنان مصرف کننده باقی می مانند.
چند نرخی شدن بنزین
یکی از عواملی که می تواند باعث افزایش بیش از پیش قیمت بنزین شود، چند نرخی شدن آن است. این موضوع را می توان با تجربه ی چند نرخی شدن دلار مقایسه کرد. وقتی دلار در بازارهای مختلف با نرخ های متفاوتی معامله می شود، مانند نرخ نیمایی، نرخ حواله آزاد و نرخ های متغیر دیگر، این اختلاف ها باعث می شود که تقاضا برای دلار افزایش یابد. افزایش تقاضا به نوبه خود باعث افزایش قیمت می شود. اگر چنین چیزی برای بنزین نیز اتفاق بیفتد، می تواند باعث ایجاد نوسانات شدید در قیمت ها شود و تأثیرات منفی بر اقتصاد کلان کشور داشته باشد. تورم، یکی از پدیده های اقتصادی است که به نظر می رسد به طور غیر مستقیم توسط خود مردم به وجود می آید و از آن حمایت می شود. وقتی مردم به خرید بیشتر علاقه نشان می دهند و تقاضای خود را افزایش می دهند، بازار به این نکته پاسخ می دهد. بازار به این فکر می افتد که افزایش قیمت ها جذاب است و مردم به آن واکنش نشان می دهند، بنابراین قیمت ها را بالاتر می برد. این روند، اگر برای بنزین اتفاق بیفتد، می تواند تأثیرات گسترده ای داشته باشد، زیرا بنزین یک کالای حیاتی است که تأثیرات آن به سرعت به تمام بازارها منتقل می شود.
بنزین، محرک نامرئی بازارها
افزایش قیمت بنزین به طور مستقیم بر بازار مسکن تاثیر می گذارد. در دوره های اخیر، مشاهده شده است که بسیاری از مردم به دنبال خرید مسکن در حومه های کلان شهرها هستند، با این توجیه که با وسیله نقلیه شخصی خود، می توانند فاصله را طی کنند. اما یکی از مولفه های کلیدی در انتخاب مسکن، نزدیکی به محل کار است. با افزایش قیمت بنزین، هزینه های رفت و آمد برای خیلی ها به صرفه نخواهد بود و این موضوع می تواند آن ها را وادار به بازنگری در انتخاب مکان زندگی کند. در نتیجه، افزایش قیمت بنزین می تواند باعث تغییر الگوی تقاضا در بازار مسکن شود و افراد را به سمت خرید مسکن در نقاط نزدیک تر به مراکز شغلی هدایت کند.
مخلص کلام
افزایش قیمت بنزین، اگر به صورت معقول و با دقت انجام شود، می تواند به بهبود اقتصاد کشور کمک کند. در واقع، بنزین می تواند به عنوان یک مالیات پنهان مورد نظر قرار گیرد. برخی از اقتصاددانان معتقدند که داشتن مالیات های بالا نه تنها بد نیست، بلکه می تواند فرهنگی را در جامعه ایجاد کند که هر چیزی بهای خود را دارد. خرید و انبار کردن ماشین ها و خانه های متعدد، نه تنها هنر نیست، بلکه به جامعه و هموطنان آسیب می زند. تا زمانی که ما به یکدیگر رحم نکنیم و به فکر منافع جمعی نباشیم، نباید انتظار داشته باشیم که سیاستمداران و اقتصاد به ما رحم کنند. به طور کلی، هر فرد با تصمیمات مصرفی خود می تواند نقش مؤثری در اقتصاد کلان کشور داشته باشد. وقتی ما به فهم و آگاهی از این موضوع رسیده باشیم و مصرف بی رویه و خرید هیجانی و احتکار را کنترل کنیم، نه تنها به اقتصاد خود آسیب نمی زنیم، بلکه مانع از تورم های ناخواسته و بی برنامه می شویم. این کنترل در مصرف باعث می شود که افزایش قیمت ها در یک جهت منطقی و مناسب حرکت کند و شکاف های طبقاتی نیز تا حدودی تحت کنترل قرار گیرد. بنابراین، هر فرد با تصمیمات روزمره ی خود می تواند به بهبود وضعیت اقتصادی جامعه کمک کند.
