شرکت های بازرگانی برای تامین مالی فعالیت های خود و پرداخت هزینه های رشد و توسعه به حجم بالایی از سرمایه گذاری نیاز دارند. واضح است که تامین این میزان سرمایه در زمانی محدود امکان پذیر نیست و باید از منبع دیگری برای تامین مالی استفاده کرد. دولت ها نیز به منظور ارائه بهتر خدمات و کالاها به مردم، باید به میزان زیادی وام بگیرند. بازارهای مالی، این امکان را برای شرکت ها و دولت ها فراهم می کنند تا بتوانند از طریق فروش اوراق بهادار، نیازهای خود را برطرف کنند. از طرفی، سرمایه گذاران هم از طریق خرید این اوراق بهادار، بازده و رفاهشان را افزایش می دهند. بازار اولیه – اگر به شکلی درست عمل کند – می تواند برای اقتصاد سرمایه داری کاملا مفید باشد. چون این بازارها کانال مناسبی را برای سرمایه گذاران و وام گیرندگان فراهم می کنند و باعث می شوند تا سرمایه ها به سمت کسانی که توان استفاده کارآمد از پول و سرمایه را دارند جریان پیدا کنند.
منظور از بازار اولیه بورس چیست؟
بازار اولیه یا «primary market» محلی است که شرکت ها برای اولین بار سهام و اوراق قرضه جدیدشان را برای عموم و سرمایه گذاران به قیمت اسمی به فروش می گذارند. هر معامله ای پس از آن شامل بازار ثانویه می شود و در آن صورت می گیرد. نماد بازار اولیه در ایران، بانک و نماد بازار ثانویه، بورس است. در بازار اولیه، شرکت ها پذیره نویسی و تأسیس می شوند و در بازار ثانویه سهام شرکت های پذیرفته شده، معامله می شوند. سپس شرکت ها به طور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند که این کار از طریق پذیره نویسی انجام می شود.
پذیره نویسی از طریق بانکی که نماینده شرکت است یا سایر مؤسسات مجاز صورت می پذیرد. در این بازار، فروشنده اوراق، همان شرکت عرضه کننده سهام است. عرضه عمومی اولیه یا همان IPO، نمونه ای از یک بازار اولیه است که اوراق بهادار شرکت برای اولین بار به عموم و بدون سابقه قیمت گذاری قبلی عرضه می شود. به زبان ساده تر، به روز اول عرضه سهام شرکتی که برای اولین بار وارد بورس شده است اصطلاحاً «عرضه اولیه» گفته می شود. در طول این زمان، درصد مشخصی از کل سهام یک شرکت برای نخستین بار از طریق بورس اوراق بهادار و توسط سرمایه گذاران بر اساس قیمت کارشناسی خریداری می شود. به عنوان مثال، تحلیل گران با بررسی جزئیات مالی شرکت X قیمت هر اوراق بهادار آن را ۱۸۰,۰۰۰ تومان تعیین می کنند. درنتیجه سرمایه گذاران می توانند سهام این شرکت را در زمان IPO با این قیمت و مستقیماً از شرکت صادرکننده خریداری کنند.
این اولین فرصتی است که سرمایه گذاران می توانند از طریق خرید سهام یک شرکت در سرمایه آن سهیم شوند. اما در روز عرضه اولیه سهام، هیچ نقدینگی یا منابعی به شرکت تزریق نمی شود. سرمایه سهام یک شرکت، از وجوه حاصل از فروش سهام آن در بازار اولیه تشکیل می شود. اصولا برای عرضه های اولیه در روز اول یک مقدار مشخص تعیین می کنند که نمی توان در آن روز بیشتر از این مقدار، سهام شرکت را خریداری کرد. ولی از فردای آن روز همه چیز به حالت عادی برمی گردد و آن سهام مانند بقیه سهام هایی که در بورس وجود دارند معامله خواهد شد. عرضه اولیه سهام از دید سرمایه گذاران به دلیل اینکه عموماً بازده ای جذاب – حداقل ۲۰ درصدی – را در کمترین زمان محقق می سازد از جذابیت های زیادی برخوردار است.
در عرضه عمومی اولیه شرکت فیسبوک، هر سهم چقدر قیمت گذاری شد؟
عرضه عمومی اولیه (IPO) شرکت فیس بوک در سال ۲۰۱۲، بزرگ ترین IPO یک شرکت آنلاین و یکی از بزرگ ترین IPO های بخش فناوری بود. بسیاری از سرمایه گذاران معتقد بودند که با توجه به محبوبیت این شرکت، ارزش سهام آن در بازار ثانویه، خیلی زود افزایش خواهد یافت. به دلیل تقاضای بالای سهام این شرکت در بازار اولیه، تضمین کنندگان، هر سهم را ۳۸ دلار قیمت گذاری کردند – یعنی اوج قیمتی آن بازار- و سطح عرضه سهام را با ۲۵ درصد افزایش به ۴۲۱ میلیون سهام رساندند. در نهایت ارزش سهام فیسبوک به ۱۰۴ میلیارد دلار رسید که از این منظر بزرگ ترین شرکت عمومی جدید محسوب می شد.
بازار اولیه بورس چه کاربردی دارد؟
همه شرکت ها برای انجام فعالیت های خود به سرمایه نیاز دارند که این سرمایه می تواند به صورت سهام یا وام باشد. به منظور افزایش سرمایه به شکل سهام، یک شرکت می تواند اوراق خود را به عموم مردم بفروشد. وقتی سهام ها مستقیماً به عموم مردم فروخته می شوند، این کار از طریق بازار اولیه بورس انجام می شود. سرمایه گذاران معمولا در بازار اولیه بورس، برای خرید اوراق بهادار مبلغ کم تری به نسبت بازار ثانویه پرداخت می کنند. بازار اولیه، هم برای بازار سرمایه و هم برای کل اقتصاد بسیار حیاتی است. در واقع این بازار، محلی است که در آن سرمایه شکل می گیرد.
انتشار کلیه اوراق بهادار در بازار اولیه بورس، تحت مقررات سختگیرانه ای قرار دارد. شرکت ها در ابتدا باید بیانیه های خود را به کمیسیون بورس اوراق بهادار ارائه دهند و سپس صبر کنند تا پیش از انتشار در عرضه عمومی، تائیدیه خود را دریافت کنند. انتشار اوراق بهادار در چنین بازاری به شرکت ها این امکان را می دهد تا پیش از وارد شدن به بازار ثانویه، سرمایه بیشتری جذب کنند. حق و حقوق سرمایه گذاران فعلی نیز بر اساس میزان سهامی که اکنون در اختیار دارند به آن ها ارائه می شود و دیگر سرمایه گذاران نیز می توانند در سهام جدید سرمایه گذاری کنند.
از آنجایی که اکثر منتشرکنندگان اوراق بهادار همیشه درگیر فعالیت های مربوط به افزایش سرمایه نیستند، ممکن است از تجربه کافی جهت انجام این کار برخوردار نباشند. از طرفی هم عرضه کنندگان سرمایه پراکنده هستند و دستیابی به آن ها نیازمند وجود سازمان خاصی است. در نتیجه شرکت ها برای انتشار اوراق بهادار خود به سراغ «موسسات تامین سرمایه» می روند. موسسات تامین سرمایه در طراحی و فروش اوراق بهادار در بازارهای اولیه و ثانویه متخصص هستند و به عنوان واسطه ای میان منتشرکنندگان و سرمایه گذاران قرار می گیرند. منتشرکنندگان، اوراق بهادار خود را به موسسات تامین سرمایه می فروشند. این موسسات برای شرکت هایی که به دنبال افزایش سرمایه آن هم به مقدار زیاد هستند امکاناتی را مانند مشاوره، تضمین فروش اوراق بهادار و بازاریابی فراهم می کنند.
عرضه خصوصی اوراق بهادار به چه صورت است؟
در سال های اخیر، بیشتر شرکت ها به عرضه خصوصی اوراق بهادار «Private Placements» روی آورده اند و اوراق بهادار منتشر شده جدید خود را مستقیماً به موسسات مالی مانند صندوق های بازنشستگی و شرکت های بیمه عمر می فروشند. عرضه خصوصی اوراق بهادار، جایگزینی برای عرضه عمومی و سنتی اوراق بهادار به شمار می رود. عرضه خصوصی به شرکت ها این امکان را می دهد تا بدون اینکه سهام خود را در دسترس عموم قرار دهند، به طور مستقیم به سرمایه گذاران برجسته بیشتری مانند بانک ها، دسترسی پیدا کنند. از مزایای چنین کاری این است که شرکت دیگر مجبور نیست برای فروش اوراق بهادار منتشر شده خود در بورس اوراق بهادار ثبت نام کند و این خود باعث جلوگیری از اتلاف زمان و پول می شود. از معایب عرضه خصوصی، هزینه بهره بالای آن است. به این دلیل که موسسات مالی باعث محدودیت در فعالیت های وام گیرندگان می شوند. به علاوه چون در این روش اوراق بهادار در بورس ثبت نام نمی شوند در نتیجه قابل خرید و فروش نیستند. بنابراین خریدار انتظار دارد مزایای بیشتری را در شکل بازده بالا از وام دهنده دریافت کند.
بازار اولیه چه نقش هایی را بر عهده دارد؟
سازمان دهی انتشارات جدید اوراق بهادار
سازمان دهی انتشارات جدید اوراق بهادار، نیازمند بررسی قابلیت و چشم انداز پروژه های جدید است. یکی از عناصر مهم این سازمان دهی، دانش کافی در خصوص ساختار مالی است که شامل الزامات و در دسترس بودن حقوق صاحبان سهام، نسبت بدهی به سهام اوراق کوتاه مدت و نسبت نقدینگی است که همه ی این موارد باید در خصوص انتشارات جدید اوراق بهادار به دقت مورد بررسی قرار بگیرند. سازمان دهی انتشارات جدید اوراق بهادار، به تحقیق و تجزیه تحلیل پیشنهادهای جدید برای انتشار اشاره دارد. در این راستا شرکت های تخصصی وجود دارند که این وظایف را انجام می دهند و به عنوان «حامیان انتشار» عمل می کنند. این شرکت ها در واقع پس از بررسی های لازم با استفاده از نام خود، پشتوانه انتشار اوراق بهادار را تضمین می کنند. این تحقیقات مقدماتی نیازمند مطالعه دقیق جنبه های فنی، اقتصادی، مالی و قانونی شرکت های صادرکننده ی اوراق است و پس از تائید این موارد، آن شرکت برای انتشار سهام در بورس صلاحیت کسب می کند.
تضمین اوراق بهادار
گام دیگر در خصوص انتشار جدید اوراق بهادار، تضمین است. به این معنی که خرید مقدار مشخصی از سهام منتشر شده جدید با یک قیمت ثابت تضمین می شود. تضمین کنندگان نقش بسزایی برای موفقیت در انتشار اوراق بهادار، ایفا می کنند. آن ها فروش اوراق بهادار منتشر شده را در صورتی که مورد قبول عموم واقع نشوند، تضمین می کنند. به همین دلیل، ریسک شرایط عدم اطمینان را از بین می برند. خدمات تضمین، هم برای شرکت و هم برای عموم بسیار حائز اهمیت است. شرکت ها دریافت پولشان را تضمین می کنند و سرمایه گذاران نیز از استرس دور می شوند.
توزیع اوراق بهادار جدید
فروش اوراق بهادار به سرمایه گذاران نهایی با عنوان «توزیع» شناخته می شود. این یک کار تخصصی است که توسط کارگزاران و معامله کنندگان اوراق بهادار اجرا می شود و آن ها ارتباطی مستقیم و منظم را با سرمایه گذاران برقرار خواهند کرد. در واقع سهام برای اولین بار در معرض عموم قرار می گیرد.
بازار اولیه بورس چه مزایا و معایبی دارد؟
مزایای بازار اولیه بورس
انتشار اوراق بهادار مستقیما توسط شرکت صادرکننده صورت می گیرد
رشد سرمایه شرکت را تسهیل می کند
به سرمایه گذاران کمک می کند تا پس انداز خود را سرمایه گذاری کنند
می توان برای اهداف تجاری سرمایه به دست آورد
دولت از طریق فروش اوراق خود در این بازار، قادر خواهد بود تا سرمایه موردنیازش را جمع آوری کند
نقدینگی بیش ازحد در چرخه ی اقتصاد کنترل می شود
به سرمایه گذاری مستقیم خارجی کمک می کند
معایب بازار اولیه بورس
پروژه های تحقیقاتی اولیه می توانند بسیار هزینه بر باشند
تحقیقات اولیه یک فرایند وقت گیر و نیازمند بررسی های عمیق هستند
نظر شما چیست؟
تجربه شخصی شما از سرمایه گذاری در بازار اولیه چیست؟ به نظر شما بازار اولیه، چه مزایا یا معایب دیگری دارد؟ لطفا آنها را برایمان بنویسید.
