بازارهای سرمایه‌گذاری، به‌طور کلی، از تعداد زیادی خریدار و فروشنده تشکیل می‌شوند و لازم است تا واسطهای در این میان این دو دسته را به هم متصل کند تا با یکدیگر به معامله بپردازند. بخش عمده‌ای از بازار ارزهای دیجیتال هم از طریق همین واسطه‌ها کار می‌کند. در جواب سوال “صرافی متمرکز چیست؟” باید بگوییم صرافی متمرکز نوعی واسطه است که با گرفتن مبلغی کارمزد، معاملات ارزهای دیجیتال را آسان می‌سازد و در کنارش، از دارایی‌های کاربران نگهداری می‌کند.
صرافی متمرکز چیست؟
صرافی در معنای اصلی کلمه نهاد یا مکانی است که ارزهای کشورهای مختلف را خرید و فروش می‌کند. سود صرافی‌ها از محل تفاوت در قیمت خرید و فروش ارزهای مختلف است. مثلاً دلار را با قیمتی کمتر از قیمت بازار می‌خرند و با قیمت بیشتری می‌فروشند. البته اگر هنوز با مفهوم صرافی آشنا نیستید مقاله‌ی «صرافی ارز دیجیتال چیست» از خانه سرمایه را حتما مطالعه کنید.
در بازار ارزهای دیجیتال پلتفرم‌هایی طراحی شده‌اند که دقیقاً نقش صرافی‌های کلاسیک را در مورد ارزهای دیجیتال ایفا می‌کنند؛ البته با دو تفاوت. اول اینکه این پلتفرم‌ها مجازی و آنلاین هستند و مکانی واقعی برای انجام خرید و فروش نیستند. دوم اینکه سود صرافی‌های متمرکز از طریق گرفتن کارمزد در ازای خرید و فروش و سایر خدمات بدست می‌آید. بخش عمدة معاملات و مبادلات ارزهای دیجیتال از طریق صرافی‌های متمرکز صورت می‌گیرد؛ چه معاملات ارز فیات و ارزهای دیجیتال و چه مبادلات ارزهای دیجیتال با یکدیگر.
اما صرافی متمرکز چیست؟ «متمرکز» در اینجا به زبان ساده یعنی واسطهای که مستقیماً در عمل خرید و فروش دخالت می‌کند. این نکته حتماً به گوشتان خورده که ارزهای دیجیتال بر بستر بلاکچین استوارند که یک تکنولوژی غیرمتمرکز به‌حساب می‌آید. درواقع وقتی می‌گوییم صرافی غیرمتمرکز، این یعنی که صرافی‌های غیرمتمرکزی هم وجود دارند و ما مفهوم متمرکز را در مقابل همین صرافی‌های غیرمتمرکز به کار می‌بریم.
برخلاف صرافی‌های غیرمتمرکز، صرافی‌های متمرکز واسطه‌های ایمنی هستند که خریداران و فروشندگان را به هم متصل کرده و فرآیند مبادلة رمزارزها را مدیریت می‌کنند. صرافی متمرکز ارز دیجیتال نوعی پلتفرم است که به منظور خرید و فروش رمزارزها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع صرافی رایج‌ترین ابزاری است که از سوی سرمایه‌گذاران برای معاملات ارزهای دیجیتال به کار می‌رود. اکثر سرمایه‌گذاران برای انجام تراکنش‌های خود از واسطهای مانند صرافی متمرکز بهره می‌گیرند.
برخی از سرمایه‌گذاران مفهوم صرافی «متمرکز» را گمراه‌کننده و اشتباه می‌دانند؛ چراکه خودِ ارزهای دیجیتال اغلب با عنوان «غیرمتمرکز» توصیف می‌شوند. در اینجا مفهوم متمرکز برای صرافی‌های ارز دیجیتال به کار می‌رود و در این مقاله سعی داریم در مورد اهمیت صرافی‌های متمرکز در صنعت کریپتو بنویسیم.
ساختار صرافی متمرکز
مفهوم «متمرکز» در اصطلاح به وجود یک واسطه یا شخص ثالث اشاره دارد که باعث آسان‌تر‌شدن انجام تراکنش‌ها می‌شود. خریداران و فروشندگانِ دارایی‌های رمزنگاری‌شده به یک واسطه اعتماد می‌کنند و مدیریت دارایی‌های خود را به این واسطه می‌سپارند. درست مانند بانک که سپرده‌گذاران به آن اعتماد دارند و پول‌های خود را به امانت نزد بانک سپرده‌گذاری می‌کنند.
دلیل وجود واسطهای مانند بانک این است که چنین نهادی امنیت و نظارت بر دارایی‌ها را تضمین می‌کند و اگر قرار بود افراد چنین وظیفه‌ای را خودشان به عهده بگیرند، قطعاً نمی‌توانستند مانند بانک امنیت و نظارت بر دارایی‌ها را به‌صورت کارا و بهینه تضمین کنند. در مورد صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال هم همین نکته صادق است. معامله‌گران ارزهای دیجیتال اطمینان دارند که نه‌تنها صرافی متمرکز می‌تواند تراکنش‌ها را با امنیت تمام انجام دهد، بلکه می‌دانند که صرافی از قدرت خود در شبکه استفاده می‌کند تا برای انجام معامله شرکای تجاری پیدا کند؛ یعنی همان افرادی که قرار است ارزهای دیجیتال را به شما بفروشند یا از شما بخرند.
در مورد ارزهای دیجیتال باید به این نکته اشاره کنیم که افراد ممکن است رمز کیف‌پول دیجیتال خود را فراموش کنند و صدها یا هزاران دلار از دست بدهند. یکی صرافی متمرکز ارز دیجیتال از وقوع چنین فاجعه‌ای جلوگیری می‌کند و از دارایی‌های رمزنگاری‌شدة کاربران محافظت می‌کند.
عنصر اساسی صرافی متمرکز
صرافی‌های متمرکز جدید‌تری دائماً در حال تأسیس هستند و پیوسته صرافی‌های تازه‌نفسی از راه می‌رسند. همة این صرافی‌های متمرکز در عمل موفق نیستند و بسیاری هم ورشکسته می‌شوند. موفقیت یا شکست یک صرافی متمرکز به عوامل بسیاری بستگی دارد و یکی از این عوامل حجم معاملات صرافی است.
به‌طور کلی، هر چه حجم معاملاتی یک صرافی بالاتر باشد، نوسان و دستکاری بازار هم در آن صرافی کمتر خواهد بود. نوسان یا تلاطم عنصر مهمی به حساب می‌آید. در مدت زمانی که طول می‌کشد تا یک تراکنش تکمیل شود، ممکن است قیمت ارز دیجیتال تغییر کند؛ چراکه آغاز یک تراکنش تا تکمیل آن زمان‌بر است. هر چه حجم معاملات یک صرافی متمرکز بیشتر باشد، تکمیل تراکنش هم سریع‌تر انجام می‌شود و بنابراین احتمال اینکه قیمت ارز دیجیتال دستخوش تغییر شود هم کمتر خواهد بود.
عامل مهم دیگری که در موفقیت یک صرافی متمرکز نقش دارد، امنیت است. اگرچه نمی‌توان به‌صورت قطعی مطمئن بود که یک صرافی مورد حمله قرار نمی‌گیرد، اما با وجود این، برخی از صرافی‌ها نسبت به صرافی‌های دیگر از امنیت بالاتری برخوردارند.
روشی که صرافی‌ها برای پیشگیری و جبران خسارت حملة هکرها در پیش می‌گیرند، با هم متفاوت است. برخی از صرافی‌ها تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا با بازپرداخت وجوه از‌دست‌رفته به مشتریان جبران خسارت کنند و برخی دیگر نیز، موفقیت چندانی در این مورد ندارند. در‌حالی‌که برخی دیگر از صرافی‌های متمرکز می‌کوشند تا جلوی چنین حملاتی را از سوی هکرها بگیرند و از وقوع فاجعه جلوگیری کنند.
صرافی متمرکز ارز دیجیتال همچنان اولین گزینه برای ورود به معاملات ارزهای دیجیتال به‌شمار می‌رود. هنگامی که می‌خواهید برای انجام معاملات خود یک صرافی متمرکز را انتخاب کنید باید نکاتی را که در تجربة کاربری مؤثر است در نظر داشته باشید؛ نکات و عواملی مانند تنوع جفت‌ارزهای موجود در صرافی، حجم معاملات و همچنین امنیت صرافی متمرکز.
کارکردها و قابلیت‌های داخلی صرافی متمرکز
بازارگاهی را تصور کنید که در آن تعداد زیادی خریدار و فروشنده برای معاملة رمزارزها دور هم جمع شده‌اند و این همان نقشی است که صرافی متمرکز ارزهای دیجیتال ایفاء می‌کنند. می‌توان گفت که تمام صرافی‌های متمرکز یکسری کارکرد و قابلیت مشابه دارند:
- ثبت حساب کاربری برای کاربران: کاربران می‌توانند داخل پلتفرم صرافی حساب افتتاح کرده و با تکمیل فرآیند احراز هویت (KYC) و موافقت با مقررات ضدپولشویی هویت خود را به ثبت برسانند. چنین کارکردی باعث می‌شود تا از کلاهبرداری و اقدامات غیرقانونی جلوگیری شود.
- سپرده‌گذاری در حساب صرافی: کاربران وجوه خود را در داخل حساب صرافی سپرده‌گذاری می‌کنند. این سپرده‌گذاری می‌تواند در قالب ارزهای فیات (مانند دلار یا یورو) هم انجام شود.
- تطبیق سفارش‌ها: در داخل پلتفرم صرافی‌ها بخشی وجود دارد با عنوان دفتر سفارش که در آن سفارش‌های خریداران و فروشندگان ارزهای دیجیتال و قیمت و مقدار مطلوبشان به ثبت رسیده و نمایش داده می‌شود. موتور تطبیق داخلی پلتفرم صرافی به‌صورت خودکار این سفارش‌ها را با هم جفت‌و‌جور می‌کند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن معاملات را انجام می‌دهد.
- انجام معاملات و سایر خدمات: علاوه بر معاملات اصلی، صرافی‌ها معاملات و امکانات ویژة دیگری هم ارائه می‌دهند:
- معاملات مارجین (Margin Trading): معامله‌گران حرفه‌ای‌تر و باسابقه می‌توانند با استفاده از امکان معاملات مارجین صرافی‌ها برای انجام ترید خود از صرافی‌ها اعتبار قرض بگیرند و سرمایة کم خود را چندبرابر کنند؛ البته چنین کاری علاوه بر اینکه ظرفیت سودآوری را افزایش می‌دهد احتمال زیان را هم چندبرابر خواهد کرد.
- فرآیند استیکینگ (Staking): با استفاده از امکان استیک کاربران می‌توانند از ارزهای دیجیتال خود به‌صورت منفعلانه پول دربیاورند. یعنی به‌صورت امانی رمزارزهای خود را برای مدتی در اختیار استخر وجوه صرافی قرار بدهند و در ازای این کار در قالب رمزارز سود بگیرند.
- معاملات مشتقه (Derivatives Trading): این بخش هم امکانات متنوعی در اختیار کاربران پیشرفته قرار می‌دهد تا بتوانند از قراردادهای آتی و نوسانات قیمت سود کسب کنند.
مزایای صرافی متمرکز
- رابط کاربری ساده و کاربرپسند: اغلب صرافی‌های متمرکز پلتفرم‌های معاملاتی خود را طوری طراحی می‌کنند تا کاربران بتوانند به‌راحتی و بدون پیچیدگی معامله کنند و در طراحی خود حتی کاربران تازه‌وارد را در نظر می‌گیرند تا از ابزارهای کمکی و راهنمایی هم بی‌نصیب نمانند.
- نقدشوندگیِ بالا: صرافی‌های متمرکز معمولاً مشتری‌های فراوانی دارند و این باعث می‌شود تا حجم نقدینگی صرافی هم بالا برود. مزیت نقدینگی بالا این است که معاملات سریع‌تر انجام می‌شود و کاربران مجبور نیستند مثلاً برای فروش بیت‌کوین خود به مقدار دلخواه زمان زیادی برای پُرشدن سفارش منتظر بمانند. علاوه‌بر‌این، نقدشوندگی بالا از نوسانات شدید قیمت جلوگیری کرده و باعث ثبات قیمت‌ها می‌شود.
- سرعت بالای انجام تراکنش‌ها: صرافی‌هی متمرکز فرآیند انجام تراکنش را کارآتر انجام می‌دهند؛ یعنی مدت‌زمان لازم برای انجام یک تراکنش را کاهش می‌دهند. این وژگی مناسب کاربرانی است که به دنبال تجربة معاملاتی سریع‌تری هستند.
- امکان استفاده از ارزهای فیات برای پرداخت: صرافی‌های متمرکز این امکان را در اختیار کاربران قرار می‌دهند تا با استفاده از ارزهای فیات وارد جهان رمزارزها شوند و همچنین وجوه خود را به‌صورت ارز فیات برداشت کنند. این ویژگی باعث می‌شود تا کاربران از روش‌های پیچیده‌ای همچون مبادلات همتا‌به‌همتا (P2P) یا خدمات مبتنی بر شخص ثالث بی‌نیاز شوند.
- انطباق با قواعد و مقررات: صرافی‌های متمرکز عمدتاً طبق قواعد و مقررات بانک‌های مرکزی یا سازمان بورس و اوراق بهادار حوزة قضایی خود فعالیت می‌کنند و انطباق با مقررات ریسک ارزهای دیجیتال را کاهش می‌دهد.
معایب صرافی متمرکز
- ریسک هک‌شدن صرافی: از آنجا که کاربران به صرافی‌ها اعتماد دارند و وجوه خود را در داخل حساب‌های صرافی به امانت سپرده‌گذاری می‌کنند، همیشه این خطر وجود دارد که صرافی مورد تهاجم هکرها قرار بگیرد.
- کنترل محدود کاربران بر وجوه خود: برخلاف صرافی‌های غیرمتمرکز که کاربران خودشان مسئول حفاظت از کلید خصوصی و دسترسی به دارایی‌ها هستند، صرافی‌های متمرکز مسئولیت محافظت و نگهداری از وجوه مشتریان را به عهده دارند و این مسئولیت به صرافی‌ها قدرت می‌دهد تا اختیارات کاربران در محیط پلتفرم را تاحدی محدود کنند.
- امکان دستکاری: هر نهاد متمرکز می‌تواند با اقدامات یا وضع محدودیت‌هایی بازار را به نفع خود دستکاری کند. با وجود این، اگر رگولاتوری به‌درستی وضع شود می‌تواند تا حدی از اقدامات مغرضانة صرافی‌ها پیشگیری کند.
- نیاز به احراز هویت: فرآیند ثبت‌نام و احراز هویت می‌تواند وقت‌گیر و به ارائة اطلاعات شخصی نیاز داشته باشد. ممکن است چنین الزاماتی حریم شخصی افراد را نادیده بگیرد یا به‌خاطر تحریم امکان احراز هویت برای کاربرانی از جمله کاربران ایرانی ممکن نباشد.
- کارمزدهای معاملاتی: اغلب صرافی‌های متمرکز در قبال خدماتی که می‌دهند از کاربران کارمزدهای مختلفی می‌گیرند؛ ازجمله کارمزد انجام تراکنش، کارمزد واریز و برداشت و کارمزد بابت خدمات ویژه‌ای مثل معاملات مارجین. افزایش کارمزد بر هزینه‌ها می‌افزاید و هزینه هم باعث کاهش سود می‌شود. لذا لازم است از کارمزد صرافی‌های متمرکز از قبل اطلاع کسب کنید.
صرافی متمرکز در برابر صرافی غیرمتمرکز
صرافی متمرکز برای معاملات ارزهای فیات با استفاده از ارزهای دیجیتال یا بالعکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین برای معاملات ارزهای دیجیتال متفاوت با یکدیگر نیز به کار می‌رود. با اینکه به نظر می‌رسد که این صرافی‌ها تمام معاملات را در بر می‌گیرند، اما بازار دیگری برای نوع متفاوتی از تبادل میان ارزهای دیجیتال هم وجود دارد.
صرافی غیرمتمرکز گزینة دیگری است که عملاً وجود واسطه در معاملات را از بین می‌برد و محیطی فراهم می‌کند که دیگر نیازی به اعتماد میان معامله‌گران وجود نخواهد داشت. این نوع صرافی‌ها از مبادلات همتا‌به‌همتا برای انجام معاملات استفاده می‌کنند. دارایی‌ها هرگز به‌صورت امانی نگهداری نمی‌شوند و تراکنش‌ها کاملاً براساس قراردادهای هوشمند و سوآپ اتمی صورت می‌گیرد.
تفاوت صرافی متمرکز با صرافی غیرمتمرکز به حضور شخص ثالث یا همان واسطه باز‌می‌گردد. صرافی‌های غیرمتمرکز رواج و محبوبیت کمتری نسبت به صرافی‌های متمرکز دارند. انتخاب یکی از این دو گزینه به روحیات ریسک‌پذیری و اولویت‌های سرمایه‌گذاران بستگی دارد. صرافی‌های متمرکز معمولاً برای تازه‌واردان مناسب هستند؛ چراکه رابط کاربری ساده‌ای دارند و سرعت تراکنش‌ها هم بیشتر است. علاوه‌بر‌این، صرافی‌های متمرکز سرمایه‌گذاری بیشتری روی امنیت خود می‌کنند و از این جهت هم برای تازه‌واردان مناسب‌ترند.
جفت ارزها
معاملة یک ارز دیجیتال برحسب ارزهای دیجیتال دیگر در صرافی‌های متمرکز رواج دارد. به عبارتی دیگر، این صرافی‌ها امکان معاملات جفت‌ارزهای ارز دیجیتال را ارائه می‌دهند. چنین امکانی به مشتریان اجازه می‌دهد تا بتوانند بیت‌کوین را مثلاً با استفاده از اتریوم خریداری کنند. اما تعداد صرافی‌هایی که امکان معاملة جفت‌ارزهای فیات برحسب ارز دیجیتال ارائه می‌دهند، اندک است.
برخی از صرافی‌های بزرگ و معتبر جهان از امکان معاملة جفت‌ارزهای فیات/ ارز دیجیتال برخوردارند و با با این حال، اکثرشان هنوز تحت مقررات درنیامده‌اند. علت این امر آن است که بسیاری از این صرافی‌ها مجرای اصلی ورود به بازار جهانی ارزهای دیجیتال به حساب می‌آیند اما حضور محرزی در ایالات متحده ندارند. از آنجا که بسیاری از سرمایه‌گذاران ارزهای دیجیتال تازه‌کار هستند، ممکن است وارد چنین صرافی‌هایی بشوند؛ صرافی‌هایی مانند کوین‌بیس، رابین‌هود، کراکن و جمینی.
سخن پایانی
صرافی‌های متمرکز پلتفرم‌های معاملاتیِ آنلاینی هستند که انجام معاملات رمزارزها را در میان کاربران آسان می‌سازند. این پلتفرم‌ها اغلب برای ذخیره‌سازی ارزهای دیجیتال و همچنین دسترسی سرمایه‌گذاران به دارایی‌های رمزنگاری‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
