با جهت گیری اقتصاد به سمت فعالیت های مبتنی بر تکنولوژی و بهره گیری از مزیت های رقابتی، زمینه پیدایش استارت آپ ها در اقتصادهای توسعه یافته فراهم شد. استارت آپ ها نه تنها، به خلق ارزش و ایجاد صنایع جدید می پردازند، بلکه به رشد اشتغال، درآمد ملی و رفاه جامعه کمک شایانی می کنند. اما مهم ترین بخش راه اندازی یک کسب و کار، تأمین مالی آن است. کسب و کارهای نوپا و جدید برای شروع به کار و تأمین هزینه فعالیت های خود نمی توانند از تسهیلات بانک ها و نهادهای مالی استفاده کنند، چون هنوز به اندازه کافی اعتبار ندارند و برای پیش برد فعالیت های خود نیاز به سرمایه دارند. بنابراین نیاز به بازاری کارا داریم که متشکل از سرمایه گذاران خطر پذیر بوده و سرمایه مورد نظر را فراهم کند. جنس این سرمایه می تواند از نوع اعتبار، روابط، مشاوره های عملیاتی و استراتژیک و همچنین تجربه و مهارت های مدیریتی باشد. شاید بد نباشد بدانید، موفق ترین شرکت ها در دو قرن اخیر (اینتل، مایکروسافت، آمازون، فیسبوک، اپل، گوگل و…) در فرآیند رشد و توسعه، توسط سرمایه گذاران خطر پذیر تأمین مالی شده اند. صندوق جسورانه نوعی صندوق سرمایه گذاری هستند که از کسب و کارهای نوپا حمایت می کند. در واقع این صندوق ها، سرمایه لازم برای شرکت ها و کسب و کارهای نوپا (استارت آپ) و کارآفرین که مستعد جهش و رشد ارزش بوده و با ریسک بالایی همراه هستند، فراهم می کند. صندوق ها بدین منظور، پروژه مورد نظر را مورد ارزیابی قرار داده و پس از تائید واجد شرایط بودن، منابع مالی به آن تخصیص می دهند.

تعریف صندوق جسورانه

صندوق جسورانه به انگلیسی (Venture Capital Fund) نوعی صندوق سرمایه گذاری مشترک است که پول را از سرمایه گذارانی که قصد مشارکت دارند، گردآوری نموده و مبالغ مورد نظر را در کسب و کارهای نوپای کوچک و متوسط که پتانسیل رشد بالایی دارند سرمایه گذاری می کند. در واقع این صندوق ها، نوعی سبد دارایی تشکیل می دهند. از آنجایی که تأمین مالی استارت آپ را هزینه بر است و اشخاص حقیقی قادر به مشارکت حداکثری نیستند، معمولا سرمایه گذاران خطر پذیر را اشخاص حقوقی تشکیل می دهند. این اشخاص حقوقی شامل شرکت یا صندوق هایی هستند که سرمایه خود را از افراد و نهادهای بانکی، بیمه ای، بازنشستگی و… تأمین کرده اند.

صندوق های جسورانه بازدهی بالایی دارند زیرا یک کسب وکار آنلاین نوپا در بدو امر، رشد بالایی دارد و طبیعی است که سرمایه گذار را هم به سود خوبی می رساند؛ اما در نقطه مقابل، این سرمایه گذاری می تواند ریسک بالایی داشته باشد چون به همان نسبت ممکن است پروژه شکست بخورد و سرمایه گذار هم ضرر کند. بنابراین برخلاف سرمایه گذار فعال در سهام که تنها در معرض ریسک های سیستماتیک مربوط به اقتصاد کلان، تورم و یا ریسک بازار است، سرمایه گذار خطر پذیر در معرض انواع مختلفی از ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک از قبیل ریسک های اندازه بازار در دسترس، شدت رقابت، قوانین و مقررات، مقیاس پذیری، مدل درآمدی، خروج از سرمایه گذاری و… خواهد بود. بنابراین ویژگی خطر پذیر بودن علاوه بر ریسک های بسیار در این نوع سرمایه گذاری، به احتمال بسیار کمِ موفقیت های بسیار بزرگ در استارت آپ ها بر می گردد.

ترکیب دارایی صندوق های جسورانه

صندوق های سرمایه گذاری جسورانه معمولا بین ۵۰ تا ۶۰ درصد دارایی خود را روی سهام پروژه های نوپا سرمایه گذاری می کنند و مابقی سرمایه شان در اوراق با درآمد ثابت و یا سپرده بانکی سرمایه گذاری می شود.

صندوق جسورانه مناسب چه افرادی است؟

نام این صندوق، تعیین کننده مشتری های خاص آن است؛ افراد جسور و خطرپذیر! مشتری اصلی صندوق های جسورانه سرمایه داران شخصی، صندوق های بازنشستگی، شرکت های بیمه و نهادهای مالی هستند. از آنجایی که میزان ریسک پذیری این صندوق ها بسیار بالاست بعضی از صندوق ها برای ورود افراد حقیقی به این بازار حداقل سرمایه مشخص می کنند.

مزایای صندوق جسورانه

در حال حاضر بزرگترین شرکت های جهان در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت می کنند به دلیل ظرفیت بالای این بازار، رشد کسب و کارهای این حوزه خیلی سریع است. یک ایده خوب که بتواند نیاز مردم را به درستی ارزیابی کند و پاسخ مناسبی برای نیاز مردم داشته باشد در مدت کوتاهی می تواند بازخورد بسیار بالایی داشته باشد. صندوق سرمایه گذاری جسورانه روی یک یا چند پروژه نوپا سرمایه گذاری می کنند تا میزان ریسک پذیری سرمایه گذاری را کنترل کنند به همین دلیل معمولا میزان سوددهی این صندوق ها متوسط و یا بالاست. همچنین با سرمایه گذاری در این صندوق ها می توان به صورت مستقیم در روند تأمین مالی برای آغاز فعالیت کسب و کارهای جدید سهیم شد.

ریسک صندوق جسورانه

قاعدتا نباید توقع بازگشت سرمایه یا نیمی از آن را داشت، چون هیچ ضمانتی برای برگشت سرمایه وجود ندارد. سرمایه گذاری در یک استارت آپ بسیار ریسکی است. صندوق جسورانه به منظور دستیابی به کسب سود بالا، معمولا سرمایه را در چندین کسب و کار نوپا و مخاطره پذیر سرمایه گذاری می کند که در مجموع و به طور متوازن بازده صندوق سرمایه گذاری جسورانه متوسط یا بالا باشد.

تفاوت صندوق های جسورانه با سایر صندوق ها (مشترک، پروژه ای و…) در چیست؟

صندوق سرمایه گذاری پروژه و صندوق جسورانه هردو نوعی از صندوق های تأمین مالی هستند. تفاوت اصلی صندوق پروژه ای و صندوق سرمایه گذاری جسورانه در ترکیب دارایی آن هاست. در صندوق های سرمایه گذاری پروژه ای معمولا چیزی بیشتر از ۹۰ درصد سرمایه روی پروژه مورد نظر سرمایه گذاری می شود در حالیکه در صندوق های جسورانه میزان سرمایه گذاری روی پروژه نوپا حداکثر ۶۰ درصد است. این تفاوت ترکیب دارایی ها روی سیاست های صندوق و میزان ریسک پذیری و سوددهی آن ها تاثیر گذار است. میزان ریسک پذیری صندوق جسورانه نسبت به صندوق پروژه بیشتر است و در مقابل به همین نسبت میزان سوددهی صندوق های جسورانه نیز بالاتر است. تفاوت دیگر صندوق های سرمایه گذاری جسورانه و پروژه ای در امکان سرمایه گذاری افراد حقیقی در این صندوق ها است.

واحدهای سرمایه گذاری صندوق های جسورانه به دلیل ریسک بالا تنها توسط نهادهای مالی و افراد ثروتمند تهیه می شوند در حالیکه برای سرمایه گذاری در صندوق های پروژه این شرط وجود ندارد و همه افراد می توانند در این نوع صندوق ها سرمایه گذاری کنند. این صندوق ها به دلیل تمرکز بر سرمایه گذاری روی شرکت های نوپا با صندوق های سرمایه گذاری مشترک متفاوتند. تمامی کسب و کارهایی که سرمایه گذاری جسورانه دریافت می کنند، پتانسیل رشد و ریسک بالاتری نسبت به سایر صندوق ها دارند،  بنابراین برای افق سرمایه گذاری بلند مدت مناسب هستند.

چگونه در صندوق های جسورانه سرمایه گذاری کنیم؟

برای سرمایه گذاری در صندوق های جسورانه مشابه اغلب صندوق های سرمایه گذاری باید از طریق دفاتر مورد تائید این صندوق ها و یا وبسایت رسمی صندوق اقدام شود. بعضی از صندوق های جسورانه به صورت (ETF) و یا قابل معامله در بازار بورس فعالیت می کنند یعنی برای سرمایه گذاری در این صندوق ها، می بایست پس از اخذ کد معاملاتی حتماً از طریق یک کارگزاری واحد سرمایه گذاری آن صندوق را تهیه کنید.

نتیجه گیری و جمع بندی

صندوق جسورانه نوعی از صندوق های تأمین مالی است که با جذب سرمایه عمومی هزینه های چندین کسب وکار نوپا را تأمین می کند. بااین حال همان طور که از نام آن پیدا است این صندوق ها ریسک پذیری بالایی دارند زیرا سرمایه را در کسب و کارهایی سرمایه گذاری می کنند که تضمینی بر سود ده بودن یا نبودن آن ها وجود ندارد. تجارب مختلف در زمینه سرمایه گذاری خطرپذیر نشان می دهد در صورت فراهم بودن زیرساخت های مناسب، این گونه سرمایه گذاری ها مناسب ترین راه برای توسعه طرح های خلاقانه و نو است. بانک ها و دیگر مراکز اعطای تسهیلات به دلیل ریسک های موجود، از این طرح ها حمایت نکرده اند. حمایت نکردن از این طرح ها موجب ازدست رفتن موقعیت های مستعد برای توسعه فناوری و اشتغال زایی در کشور می شود. نکته مهم در ساختارهای تأمین مالی این گونه طرح ها، وجود سرمایه ابتدایی و راه اندازی کسب وکار است. ازاین رو، اگر صاحب طرح یا ایده پرداز اصلی نتواند منابع مالی ضروری و اولیه و حتی ضمانت های لازم برای سرمایه گذار را فراهم آورد، با چالش جدی روبه رو خواهد شد.

دریافت اعتبار و وام، مستلزم گذراندن فرایندهای پیچیده در بیشتر مؤسسه های مالی و بانک ها و دیگر شرکت های دولتی است. بانک ها و مؤسسه های مالی و اعتباری و صندوق ها و نیز شرکت های سرمایه گذاری مختلف، در بیشتر زمان ها، در زمینه رشد صنایع گوناگون و حمایت از طرح های سودآور اقتصادی، نقش و حضوری جدی دارند؛ اما برخی طرح ها و ایده های فنّاورانه دانش محور بوده و این نهادها نمی توانند به خوبی از آن حمایت کنند؛ بنابراین نقش صندوق جسورانه در این فرآیند پررنگ می شود. اگر صندوق های با درآمد ثابت را کم ریسک ترین صندوق های بورس باشند، صندوق های جسورانه پرریسک ترین صندوق های بورس خواهند بود. کار اصلی صندوق های جسورانه، یافتن فرصت های سرمایه گذاری در بخش استارت آپی، تأمین منابع موردنیاز آن استارت آپ برای تأسیس، سازوکار مدنظر و یا رشد کسب وکار موجود است.

صندوق های جسورانه حوزه خاصی را جهت تأمین مالی مدنظر ندارند و تاکنون در حوزه حمل ونقل، خریدوفروش کالا، کاریابی، نیازمندی ها و … سرمایه گذاری هایی انجام شده است. هرچه فضا برای رشد این صندوق ها بیشتر فراهم شود، حوزه های گسترده تری می توانند پیشرفت کنند. با عرضه سهام استارت آپ ها در بورس، سرمایه گذاران علاقه مند وارد عمل می شوند و چنین روندی در بهبود فضای پیش روی سرمایه گذاری جسورانه اثرگذار است.