سفته بازی اصطلاح رایجی در بازارهای مالی و سرمایه گذاری است و غالباً از به عنوان عملی فرصت طلبانه و منفی یاد می شود. سفته بازها افرادی هستند که به مطالعه و بررسی دقیق نوسانات قیمت کالا و خدمات پرداخته و برای دست یابی به سودهای بالا، اقدام به معاملات پر ریسک می کنند.
سفته بازی چیست؟
سفته بازی یعنی انجام معامله ای مالی که در آن ریسک بالایی برای از دست دادن بخش یا تمام مبلغ سرمایه گذاری شده ی اولیه وجود دارد و در مقابل، انتظار می رود که سود قابل توجهی به دست آورده شود. در سفته بازی، ریسک ضرر و زیان، بیشتر از احتمال دستیابی به سودی بالاست و به همین دلیل به آن سفته بازی و معامله ی پرریسک گفته می شود. گاهی تشخیص سفته بازی از سرمایه گذاری مشکل می شود. تمایز این دو مفهوم به عوامل مختلفی مانند ماهیت دارایی، طول دوره ی نگهداریِ مورد انتظار و میزان اهرم افزایش سرمایه بستگی دارد.
خرید مسکن نیز می تواند با توجه به نوع خرید، سرمایه گذاری ساده و یا سفته بازی در نظر گرفته شود. به طور مثال زمانی که فردی یک خانه باهدف اجاره آن خریداری می کند، سرمایه گذاری کرده است اما زمانی که فردی چند خانه را با قیمت هایی از قیمت فروش و با هدف کسب سود در کوتاه مدت می خرد، سفته بازی انجام داده است. سفته بازان، نقدینگی بازار را فراهم می کنند و طیف وسیعی از تقاضاهای باز را پاسخ می دهند، همچنین به تولیدکنندگان در پوشش ریسک کمک می کنند. فروش استقراضی توسط سفته بازان به جلوگیری از ایجاد حباب قیمتی کمک می کند. صندوق سرمایه گذاری مشترک و صندوق های پوشش ریسک نیز گاهی در سفته بازی شرکت می کنند. می توان درمجموع گفت: سفته بازی یک معامله مالی با ریسک بالا و درعین حال بازده بسیار بالا است. اگر سود قابل توجهی در پیش نباشد، انگیزه ای برای شروع سفته بازی وجود ندارد.
سفته باز کیست؟
سفته بازان به دودسته تقسیم می شوند:
- گروهی از تحلیلگران و معامله گران هستند که روی یک سهم تمرکز می نمایند.
- افرادی هستند که با استفاده از پول از تحلیلگران، اقدام به فعالیت در سهمی خاص می کنند تا زیرکانه به سود دست یابند.
سفته باز، به دنبال ارزش کالا یا اوراق نیست و صرفاً به بازده های قیمتی توجه می کند. سفته بازها ریسک های بالایی را به ویژه در ارتباط با پیش بینی تغییرات قیمت در آینده می پذیرند و امیدوارند که با انجام این ریسک ها، سریعاً به سودهای بالایی دست یابند. معمولاً این افراد، سرمایه گذارانی ریسک پذیر و پیچیده هستند که در بازارهای مربوطه، تخصص دارند. آن ها معمولاً سرمایه گذاری های اهرمی مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله را انجام می دهند. ازاین رو به این سرمایه گذاران، سفته باز گفته می شود که آن ها سعی می کنند تا تغییرات قیمت را در بخش های بی ثبات تر بازار پیش بینی کنند و باور دارند یا فکر می کنند که سود بالایی به دست خواهند آورد، حتی اگر شاخص های بازار، خلاف آن را نشان دهد. همچنین فعالیت این افراد، در چارچوب زمانی کوتاه تری نسبت به سرمایه گذاران دیگر، صورت می گیرد. درست است که هر باوری را که استراتژی سرمایه گذاری را هدایت می کند، می توان سفته بازان دانست، ولی اگر بازار از آن ایده حمایت کند، نمی توان آن را چندان سفته بازان به شمار آورد. به طورکلی، فعالیت های سفته بازان دارای ریسک بالاتری هستند که اغلب، به دلیل این است که شاخص های بازار، احتمال بالا رفتنِ ارزش پولی دارایی را نشان نمی دهند. به علاوه سفته بازان، معمولاً قراردادهای آتی یا اختیار معامله را بیش از سهام مرسوم و رایج خریداری می کنند.
چه سهامی مستعد سفته بازی است؟
سفته بازان، سهام های بنیادی که بنا به دلایل نامشخصی از توجه بازار دور ماندند و حجم مبنای پایینی دارند را انتخاب می کنند تا بتوانند سهم موردنظرشان را در اصطلاح، باد کنند و یا به عبارت دیگر، اقدام به نوسان گیری از سهم مورد نظر نمایند. نقدینگی بالا که توسط سفته بازان به بازار تزریق می شود، منجر به افزایش تقاضا و در نهایت افزایش قیمت سهم به میزانی بیش از ارزش واقعی آن سهم می گردد. و این شرایط ممکن است سبب ایجاد حباب سفته بازی در سهم را فراهم کند. گاهی برعکس حالت بالا نیز ممکن است رخ دهد. برای نمونه، اگر سفته باز عقیده داشته باشد که روند رو به پایینی در بازار وجود دارد یا قیمت دارایی خاصی، بیش از ارزش واقعی آن است، تا جای ممکن و در حالی که قیمت ها بالاتر هستند، آن دارایی را می فروشد و این عمل، موجب پایین رفتن قیمت فروش آن دارایی خواهد شد. اگر سایر سرمایه گذاران نیز مانند او عمل کنند، قیمت آن دارایی باز هم پایین تر می رود و در نهایت منجر به ترکیدن هر گونه حباب سفته بازی موجود می شود، تا زمانی که فعالیت در بازار، به حالت ثبات و تعادل برسد.
چگونه بین سفته باز و سرمایه گذار تمایز قائل شویم؟
نکته ای که سفته باز را از سرمایه گذار متمایز می کند، ماهیت دارایی مورد معامله، دوره نگهداری دارایی و میزان اهرم اعمال شده است. به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید که آقای غفاری، منزل مسکونی را با هدف اجاره دادن، خریداری کند. در این صورت عنوان می شود که او سرمایه گذاری کرده است. اما اگر آقای غفاری چند دستگاه منزل مسکونی را با قیمتی پایین تر از قیمت بازار و با هدف کسب سود در کوتاه مدت خریداری کند. در این صورت یک معامله مالی با ریسک و احتمالأ بازده بالا انجام داده است، پس آقای غفاری در این شرایط سفته بازی کرده است. به طور کلی می توان گفت که، هر سرمایه گذار، زمانی سفته باز محسوب می شود که باور داشته باشد شرکتی که به تازگی دچار شکست چشم گیری (مانند بازتاب بسیار منفی آن شرکت در مطبوعات یا حتی ورشکستگی) شده است، به سرعت به روزهای پر رونق و سودده خود بازخواهد گشت. اگر این سرمایه گذار در چنین شرکتی سرمایه گذاری کند، سفته باز در نظر گرفته می شود.
چه زمانی سفته بازی در بازار شیوع پیدا می کند؟
معمولا این روش در بازارهایی که ثبات اقتصادی و یا سیاسی کمتری دارند بیشتر به چشم می خورد، البته این بدان معنی نیست که در بازارهای دارای عمق کافی و ثبات سیاسی و اقتصادی، این گروه فعال نخواهند بود. بلکه در تمام بازارهای مالی با شدت و ضعف می توان آنان را یافت و اساسا بازار بدون این گروه بی معنی خواهد شد. اما در حد افسار گسیخته آن موجبات به وجود آمدن حباب های قیمتی شدید (و حتی عکس آن) را فراهم خواهند نمود که باعث بالا رفتن ریسک در بازار سرمایه خواهد گردید. در بازارهای کارا، قیمت بازار اوراق بهادار به قیمت ذاتی (قیمت واقعی) آن ها نزدیک تر و به شکل عادلانه تعیین می شود. بازار غیرکارا باعث دلسردی سهامداران عادی می شود. این افراد فقط به اطلاعات رسمی دسترسی دارند که تمام واقعیت بازار را برایشان منعکس نمی کند و باعث ظهور تعدادی از سهامداران با نقدینگی سنگین در قالب سفته باز می شود. این افراد بر اساس اطلاعات پنهانی بازار، بی دلیل یک سهام را بالا و پایین نوسان می دهند و خسارت زیادی به فعالان بورس وارد می کنند. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که سهم ها با شرایط بنیادی مناسب، حبابی نشده و در زمان ریزش بازار، سقوط سنگین تجربه نمی کنند؛ اما سهم شرکت های کوچک که اگر دچار سفته بازی باشند به همان سرعتی که رشد کردند سقوط می کنند.
فرآیند سفته بازی چگونه است؟
هر دو گروه سفته باز سهم را طی روزهای متمادی زیر نظر می گیرند. پس از آن با کدهای معاملاتی مختلف در جای مناسب اقدام به خرید سهام در پله های مختلف می کنند. تفاوت خریدشان با خریدهای معمولی در این است که با حجم های بالا و از طریق کدهای مختلف معاملاتی این کار را انجام می دهند که جزو سهامداران درصدی سهم قرار نگیرند. اگر در رده سهامداران درصدی قرار گیرند، معاملات آن ها رصد شده و اهداف آن ها نقش بر آب خواهد شد. این افراد، پس ازاینکه سهام مدنظرشان را در قیمت های مناسب خریدند اقدام به جلب توجه و نظر عموم تحلیل گران و معامله گران در بازار می کنند و البته اخیراً در این کار بسیار حرفه ای شده اند؛ یعنی در حمایت های تکنیکی اقدام به بالا بردن حجم معاملات می کنند. روال کار آن ها، به این صورت است که چند روز حدود ۲ الی ۳ روز معاملاتی با کدهایی که دارند اقدام به صف خرید کردن سهم می کنند. در روزهای آینده، همین سفته بازها با کدهای معاملاتی متفاوت، صف خرید صوری ساخته و قیمت پایانی سهم را تا مثبت کامل بالا می برند.
در همین حال سایر معامله گران وقتی می بینند یک سهم چند روز صف خرید بوده و اکنون نیز صف است، توجهشان به این سهم جلب شده و اقدام به رفتن در صف های خرید می کنند. در روزهای بعدی، سفته بازان سفارش خود را در از صف کم کم حذف می کنند. در روزهای آخر که سهم به اهداف خود نزدیک شده، این افراد اقدام به تبلیغ سهم در شبکه های اجتماعی کرده و سایر سهامداران را با خود همراه می کنند. به این افراد موج سوار گفته می شود. این گروه که خطرناک ترین فعالان بورس می باشند، با استفاده از سرمایه های کلان و قابلیت های ترویج اطلاعات و اخبار کذب سعی در دست کاری و انحراف بازار دارند. این گروه از فعالان هیچ تمایلی به رعایت قوانین بازی نداشته و در عملکرد ایشان هیچ اثری از قوانین بازی برنده-برنده به چشم نمی خورد. غالب افرادی که در روزهای پایانی به جمع سهامداران پیوستند، با ضرر از سهم خارج می شوند.
آیا هر شخصی می تواند به راحتی سفته بازی کند؟
سفته بازی خیلی هم راحت نیست. وقتی چند روز سفته بازان سهام را مثبت می کنند احتمالاً عده دیگری نیز با آن ها سهام را بخرند و طبیعی است که سایر افراد نیز همانند سفته بازان وقتی ببینند بعد چند روز در سود هستند اقدام به فروختن سهامشان کنند و این فروش زودتر از فروش سهام توسط سفته بازان اتفاق بیفتد و آن ها با کاهش سود مواجه شوند. همچنین با توجه به غیرقانونی بودن این فعالیت درصورتی که توافق سفته بازان با طرفین معامله و تحلیلگران به نتیجه نرسد، سهم به هدف نخواهد رسید.
چگونه در دام سفته بازان نیفتیم؟
وقتی سفته بازی در حال کار روی یک سهم است، حجم معاملات سهم چندین برابر حجم میانگین ماهانه اش شده و چند روزی ادامه می یابد. پس از طریق حجم معاملات می توانید متوجه ورود پول هوشمند و سفته بازی روی سهام شوید. درصورتی که اگر سهمی ارزشمند باشد کم کم حجم معاملاتش افزایش می یابد و حقوقی سهم طی زمان کوتاه مدت یا میان مدت اقدام به جمع آوری سهم می کند و ممکن است سهم حتی در چند ماه به صورت خنثی باشد. سعی کنید فقط در حمایت های معتبر اقدام به خرید کنید نه هر حمایتی که پیش روی سهم بود. حد ضرر خود را نیز همیشه رعایت کنید و متناسب با رشد هر سهم حد ضررتان را بالا بیاورید. افزایش دانش و اطلاعات بورسی، شناخت شرکت ها نیز به ما کمک می کند، سهم های مطلوب را شناسایی کنیم و در تله سفته بازان نیفتیم.
