مقدمه ای از کتاب
تحلیل بنیادی یا تحلیل فاندامنتال، رویکرد تحلیلی است که درصدد یافتن ارزش یک دارایی مانند سهام شرکت ها و پیدا کردن مسیر آتی بر اساس مجموعه ای از عوامل و متغیرهای اقتصادی و غیراقتصادی است. تحلیلگر بنیادی در بازار سهام اعتقاد دارد که قیمت روز یک سهم ممکن است از ارزش ذاتی و بنیادی خود انحراف داشته باشد و در نتیجه این ارزش بنیادی باید کشف شود. زیرا قیمت روز سهام در نهایت به سمت ارزش ذاتی میل می کند. خوشبختانه سرمایه گذاران در بورس ایران ، روز به روز بر اهمیت و نقش تحلیل بنیادی در کسب سودهای بالاتر از متوسط بازار پی برده و قدم های مثبتی جهت ارتقاء دانش سرمایه گذاری و تحلیل بنیادی برداشته اند. امید است که با مطالعه این کتاب ذهنیت غیر صحیح برخی سرمایه گذاران دیگر در خصوص دشوار بودن و غیرقابل فهم بودن تحلیل بنیادی ترمیم و فرهنگ و دانش استفاده از این رویکرد اساسی در بورس ایران همچون بازارهای مالی بزرگ دنیا گسترش یابد. لذا در این مطلب از شما دعوت می نماییم تا حتماً خلاصه کتاب تکنیک های ساده و کاربردی در تحلیل بنیادی را مطالعه نمایید.
مفهوم تحلیل بنیادی در بورس سهام ایران
به طور کلی برای تحلیل سهام ۲ روش وجود دارد؛ تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی .
در تحلیل تکنیکال با استفاده از نمودارها و یکسری ابزار تحلیلی در نرم افزارهای تحلیل تکنیکال به تحلیل سهم پرداخته می شود. در تحلیل بنیادی ، افراد با استفاده از اعداد و ارقام صورت های مالی، میزان کالای خرید و فروش شده توسط شرکت، تحلیل هزینه های شرکت، وضعیت کلان اقتصادی و … در پی یافتن سهامی هستند که کمتر از ارزش واقعی (ذاتی) خود در بازار معامله می شود. عموما تحلیلگران بنیادی دید بلندمدت تری نسبت به تحلیل گران تکنیکال دارند.
برای انجام تحلیل بنیادی ۳ مرحله کلی وجود دارد: شناخت شرکت، پیش بینی عملکرد شرکت و در نهایت محاسبه ارزش واقعی شرکت.
برای تحلیل بنیادی منابع مختلفی برای کسب اطلاعات مرتبط با شرکت وجود دارد از جمله:
صورت های مالی و گزارش مالی شرکت مدنظر
بازارهای جهانی و داخلی محصولات و مواد اولیه (از نظر قیمت خرید و فروش)
مطالعه تحلیل سایر تحلیلگران در خصوص شرکت
صورت ها و گزارش های مالی شرکت های مشابه و ذینفع
سایت ها و آمارهای جهانی معتبر
آشنایی با کد سهامداری و کد معاملاتی و روش های انجام معامله
هر فرد برای اینکه در بازار سهام اجازه فعالیت داشته باشد به کد سهامداری نیاز دارد. کد سهامداری را می توان با مراجعه به هر یک از کارگزاری های بورس دریافت کرد. این کد را فقط یک بار هنگام ورود به بورس دریافت می کنید. اما کد معاملاتی به کدی گفته می شود که شما با مراجعه به هر کارگزاری برای انجام معاملات دریافت می کنید. کد معاملاتی یک فرد برای کارگزاری های مختلف، متفاوت است. دو روش اصلی نزد کارگزاری ها برای انجام معامله عبارتند از معاملات اینترنتی و معاملات آنلاین. در معاملات آنلاین فرد سرمایه گذار مستقیما با هسته معاملات در سازمان بورس متصل است و کارگزار در تأیید یا رد آن نقشی ندارد. اما معاملات اینترنتی به این صورت است که فرد سرمایه گذار از طریق حساب کاربری اینترنتی خود نزد کارگزاری سفارش را برای کارگزاری می فرستد و در صورت تأیید کارگزاری به هسته معاملات ارسال می گردد.
تابلوخوانی یا بازارخوانی و نحوه استفاده از سایت TSETMC
برای اینکه شما لیست شرکت ها و معاملات آن ها را زیر نظر داشته باشید باید به سایت TSETMC رجوع کنید. در این سایت اطلاعات ضروری و مهمی از جمله شاخص کل، شاخص کل هم وزن، وضعیت کلی بازار، حجم معاملات و غیره را مشاهده می کنید. همچنین می توانید سهم هایی را مشاهده کنید که روز معاملاتی بعد، احتمالا منفی یا مثبت می شوند. یکی از موارد ذکر شده در سایت حجم معاملات است. در بازار سهام زمانی که تقاضا برای خرید سهام افزایش یابد، طبیعتا قیمت سهم افزایش خواهد یافت و بالعکس. این عرضه و تقاضا در بازار سهام توسط دو گروه ایجاد می شود. افراد حقیقی و حقوقی. از نکات مهمی که هنگام رصد بازار باید به آن توجه داشت وضعیت معامله گران حقوقی و حقیقی و همچنین تعداد خریدار و فروشنده در یک سهم است.
شناخت و تحلیل صورت های مالی شرکت های بورسی
به عنوان یک تحلیلگر بازار سهام برای اینکه متوجه شویم که وضعیت سود یا درآمدی یک شرکت به چه شکل است باید به گزارش های مالی شرکت مدنظر رجوع کنیم. مهم ترین گزارش های مالی یک شرکت بورسی عبارتند از: صورت های مالی، گزارش هیئت مدیره و یادداشت های توضیحی. مهم ترین صورت های مالی یک شرکت که در واقع ویترین یک شرکت محسوب می شوند عبارتند از:
ترازنامه: وضعیت مالی یک شرکت را نشان می دهد. وضعیت مالی یعنی میزان بدهی و دارایی و سرمایه و … . ترازنامه اطلاعات شرکت را در یک لحظه نشان می دهد مانند دوربین عکاسی.
صورت سود و زیان: عملکرد مالی یک شرکت را نشان می دهد. عملکرد مالی یعنی درآمد و هزینه و به طورکلی سود یا زیان شرکت را برای یک بازه زمانی نمایش میدهد.
صورت جریان وجوه نقد: خالص ورود و خروج پول نقد از شرکت را مشخص می کند.
صورت های مالی شرکت ها وقتی بر روی سایت کدال می آید، دو نوع هستند؛ صورت های مالی پیش بینی (فقط شامل صورت سود و زیان است و بیان می کند که شرکت برآورد کرده است چه میزان سود یا زیان در سال پیش روی خود داشته باشد. این گزارش برای دوره های سه ماهه،شش ماهه،نه ماهه و سالیانه ارائه می گردد.) و صورت های مالی واقعی یا محقق شده ( همه صورت های مالی در این گزارش آورده می شود و بیان می کند که شرکت چقدر سود یا زیان در گذشته محقق کرده است). اخیراً شرکتها صورت های مالی پیش بینی بر روی کدال قرار نمی دهند.
ترازنامه: شرکت های بورسی موظف به انتشار ترازنامه در صورت های مالی واقعی میان دوره ای و سالیانه هستند. ظاهر ترازنامه همه شرکت ها به شکل T بزرگ لاتین است. سمت راست ترازنامه، دارایی های شرکت را نشان می دهد و سمت چپ ترازنامه میزان بدهی و حقوق صاحبان سهام. معادله ترازنامه به این شکل است:
حقوق صاحبان سهام + بدهی = دارایی
سرفصل های ترازنامه عبارتند از: دارایی ها شامل (وجوه نقد، دریافتنی های تجاری و غیرتجاری، موجودی مواد و کالا، پیش پرداخت ها، سرمایه گذاری های بلند مدت، دارایی های مشهود و نا مشهود) بدهی ها شامل (پرداختنی های تجاری و غیر تجاری، مالیات پرداختنی، سود سهام پرداختنی، تسهیلات مالی دریافتنی، پیش دریافت ها) حقوق صاحبان سهام شامل (سرمایه، اندوخته قانونی، سود انباشته).
صورت سود و زیان: صورت سود و زیان در طی دوره(میان دوره یا سالیانه) بیان می کند که درآمد و هزینه های شرکت به چه میزان بوده است. در نهایت با تفاضل این دو از یکدیگر بیان می کند که سود یا زیان خالص شرکت چه میزان می باشد.
سرفصل های صورت سود زیان شامل: فروش یا درآمد عملیاتی، بهای تمام شده کالای فروش رفته، سود ناخالص، هزینه های فروش عمومی و اداری، سایر اقلام عملیاتی، سود عملیاتی، هزینه های مالی، درآمد و هزینه های غیرعملیاتی، مالیات و سود خالص است.
تفاوت EPS و DPS
EPS از تقسیم مبلغ سود خالص صورت سود و زیان بر تعداد کل سهام شرکت به دست می آید. شرکت ها از میزان EPS که در طی سال محقق می کنند بخشی از آن را بین سهامداران خود در مجمع عمومی عادی سالیانه تقسیم می کنند که به این سود تقسیمی در مجمع DPS گفته می شود. تفاوت EPS و DPS را می توانید به صورت مفصل در این مقاله بخوانید.
تحلیل صورت سود و زیان
وقتی قرار است سود شرکت در یک سال یا شش ماه آتی رشد کند، قیمت از هم اکنون رشد خود را آغاز خواهد کرد. به همین دلیل با تخمین EPS یک شرکت می توانیم به پیش بینی رشد بنیادی سهام آن بپردازیم. برای اینکار ابتدا باید فروش یا درآمد عملیاتی را برآورد کنیم. فروش از حاصلضرب مقدار در نرخ به دست می آید. برای اینکه بتوانید مبلغ کل فروش یک شرکت را برآورد کنید باید هم مقدار فروش و هم نرخ فروش را تخمین بزنید. مقدار فروش شرکت می تواند داخلی باشد یا خارجی که اگر فروش به صورت خارجی باشد صبیعتا نرخ ارز هم در تخمین مبلغ آن مؤثر است. اگر فروش محصولات شرکت داخلی باشد این نرخ می تواند به صورت دولتی یا بازار آزاد باشد.
برای تخمین فروش باید به گزارش های ماهیانه فروش شرکت ها که در سامانه کدال قرار می گیرد توجه کرد. این گزارش ها دو بخش دارد: یکی مرتبط با تولید و فروش یک ماهه و دیگری تولید و فروش چندماهه قبل(از ابتدای سال مالی تا پایان ماه مورد نظر). در مرحله بعد باید هزینه های کالای فروش رفته را برآورد کنیم که اجزای بهای تمام شده شامل مواد اولیه، دستمزد و سربار است. حال با این برآوردهایی که شما نسبت به سود(eps) شرکت داشتید و آن را دارای انحراف از پیش بینی شرکت محاسبه کردید، باید در پی محاسبه ارزش آن برآیید.
ارزش گذاری سهام شرکت ها
در تحلیل بنیادی هدف نهایی شما محاسبه و تخمین ارزش ذاتی (واقعی) سهام است. چرا که وقتی قیمت سهم در بازار از ارزش واقعی و ذاتی آن کم تر باشد جهت خرید مناسب است و بالعکس. ارزش یک سهم دارای مفاهیم متعددی است از جمله:
ارزش اسمی هر سهم: در ایران طبق قانون تجارت ارزش اسمی هر سهم برابر با ۱۰۰۰ ریال است.
ارزش دفتری هر سهم: ارزش دفتری هر سهم از تقسیم جمع حقوق صاحبان سهام به تعداد کل سهام به دست می آید. هر زمانی که ارزش دفتری سهم نسبت به ارزش بازار سهم بیشتر باشد می تواند نکته مثبتی برای سهام تلقی گردد.
ارزش جایگزینی هر سهم: بی این معنی که اگر قرار باشد شرکتی همانند شرکت فعلی تأسیس و به بهره برداری برسد به چه میزان سرمایه گذاری نیاز دارد.
ارزش ذاتی هر سهم: یعنی سک دارایی مثل سهام ذاتا چقدر ارزش دارد.
یکی از روش های ارزش گذاری شرکت ها روش نسبت P/E است. نسبت P/E از تقسیم قیمت یک دارایی بر سود آن به دست می آید. فرض کنید شما سهمی را قیمت پایانی ۶۰۰۰ ریال در بازار در حال معامله می بینید که سود هر سهم آن (EPS) برابر ۱۲۰۰ ریال است. بنابراین P/E این سهم برابر ۵ است. این نسبت بیان می کند که چند سال طول می کشد تا سرمایه گذاری شما به طور کامل بازگردد. نسبت P/E هر چقدر بالا باشد به این معنی است که سرمایه گذاران انتظار رشد سودآوری شرکت را در آینده خواهند داشت و به دنبال آن سهامی که P/E بالاتری دارد همواره ریسک بالاتری را نیز محتمل می شود. معمولا گفته می شود نسبت پی بر ای نرمال بین (۴٫۵ تا ۵) است. می توانید مطالعه بیشتر در خصوص نسبت P/E را با کلیک بر اینجا انجام دهید.
هنر تحلیلگر این است که:
۱٫سهم های با نسبت P/E پایین را شناسایی کند که بازار اشتباها آن ها را بدون رشد می داند و احتمالا با رشد سودآوری همراه خواهد شد.
۲٫سهم های با P/E بالا را شناسایی کند که میزان رشد سودآوری آن ها بیش از انتظار بازار باشد. مثلا اگر بازار انتظار رشد ۵۰۰ درصد سود دارد، تحلیلگر انتطار رشد ۱۰۰ درصد سود را داشته باشد.
مجامع شرکت های بورسی
شرکت ها در طی سال مجامعی برگزار می کنند که از جمله مجامعی که در قانون تجارت برای شرکت ها تعریف شده است عبارتند از: مجمع مؤسس، مجمع عمومی عادی سالیانه، مجمع عمومی فوق العاده. شما به عنوان یک سهامدار با مجمع فوق العاده و عمومی عادی سالیانه سر و کار دارید.
مجمع عمومی عادی سالیانه بر اساس قانون تجارت نهایتا ۴ ماه پس از پایان سال مالی شرکت برگزار می گردد. سهم، یک روز کاری قبل از مجمع باید کاملا متوقف باشد. سود سهام به سهامدارانی تعلق می گیرد که در روز مجمع سهامدار شرکت باشند. شرکت ها حداقل ۱۰ روز قبل از برگزاری مجمع باید آگهی دعوت به مجمع خود را در کدال به اطلاع برسانند. بر اساس قانون شرکت ها نهایتا ۸ ماه از تاریخ برگزاری مجمع فرصت دارند تا سود سهامداران را واریز نمایند.مجمع عمومی فوق العاده برای رسیدگی به موضوعاتی نظیر افزایش سرمایه، انحلال شرکت، تغییر اساسنامه و … تشکیل می شود.
افزایش سرمایه شرکت ها
شرکت های بورسی وقتی افزایش سرمایه می دهند، تعداد سهام شان نسبت به میزان(درصد) افزایش سرمایه، افزایش خواهد یافت. مثلا اگر شرکتی ۱۰۰٪ افزایش سرمایه دهد، تعداد سهام شرکت دو برابر خواهد شد. افزایش سرمایه شرکت ها به چند طریق صورت می گیرد:
افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته ها: در این حالت، شرکت از محل سودهایی که طی دوره مختلف انباشته کرده است افزایش سرمایه دهد.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها: در این روش شرکت دارایی هایی مثل زمین و ساختمان که از سالیان دور در ترازنامه ثبت کرده و معمولا ارزش روز آن ها با ارزش دفتری شان در ترازنامه اختلاف دارد مجددا ارزیابی می کند.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران: به این معنی است که سهام داران باید به ازای هر ۱۰۰٪ افزایش سرمایه مبلغ ۱۰۰۰ ریال(ارزش اسمی سهام) به ازای هر سهم پرداخت نمایند. این روش از افزایش سرمایه که جهت دریافت آورده از سهامداران نیاز به طی کردن فرآیندی در بورس دارد، با حق تقدم همراه است.
ارزش گذاری شرکت های سرمایه گذاری
یکی از روش های ارزش گذاری سهام شرکت ها، ارزشگذاری با رویکرد مبتنی بر دارایی ها است. این رویکرد بیان می دارد که برای تعیین ارزش یک شرکت باید بر روی خالص دارایی های آن شرکت تمرکز نمود و ارزش آن را محاسبه کرد. از مهم ترین روش های ارزشگذاری بر اساس دارایی ها، روش خالص ارزش دارایی ها (NAV) است. ما در این روش مجموع دارایی های ترازنامه ای شرکت را پس از کسر مجموع بدهی های شرکت به دست می آوریم. در واقع عدد حاصله که برابر مجموع حقوق صاحبان سهام است را خالص ارزش دارایی های شرکت (NAV) می گویند.
(ارزش روز بدهی ها – ارزش روز دارایی ها) = NAV شرکت = ارزش روز حقوق صاحبان سهام
از این روش اغلب برای شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری و تا حدودی برای شرکت های انبوه سازی(ساختمانی) استفاده می کنند.
تحلیل اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر بورس
یک سری از متغیرهای کلان اقتصادی وجود دارند که تغییر و تحولات این متغیرها تأثیر بسزایی در بورس ایران و همین طور صنایع مختلف بورسی دارد از جمله:
نرخ سود بانکی: نرخ سود بانکی در ایران توسط شورای پول و اعتبار تعیین می شود و بانک ها باید از آن نرخ در دریافت سپرده و پرداخت تسهیلات تبعیت نمایند. در بازار از این نرخ به عنوان نرخ بازدهی بدون ریسک یاد می شود و تحلیلگران و ارزش گذاران از این نرخ در فرآیند کار خود استفاده می کنند.
تورم: تورم یعنی افزایش سطح عمومی قیمت ها که یکی از عوامل تأثیرگذار در بازار سرمایه است.
نرخ ارز: نرخ ارز، قیمت نسبی پول خارجی به پول داخلی است. تأثیر نوسانات نرخ ارز در شرکت ها و صنایع مختلف در بازار با توجه به اینکه تا چه حد صادرات محور هستند متفاوت است.
قیمت جهانی نفت: از آنجایی که اقتصاد کشور ما نفت مجور است لذا نوسات قیمت نفت می تواند شرکت های مختلف بورسی از جمله شرکت های پالایشی را که با قیمت نفت همبستگی دارند به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
عوامل تأثیر گذار بر صنایع بورسی
در بازار سرمایه حدود ۴۰ صنعت وجود دارد که هر یک از این صنایع به دلایل متعددی با نوسانات قیمتی سهام خود روبرو می شوند. از جمله ی مهم ترین این صنایع عبارتند از: صنعت پتروشیمی، صنعت فلزات اساسی، صنعت سیمان، صنعت دارویی، صنعت خودروسازی، صنعت انبوه سازی، صنعت قند و شکر، صنعت پالایشگاهی و فرآورده های نفتی اشاره کرد که در فصل آخر کتاب توضیحات مناسبی در مورد چرخه این صنایع و عوامل مؤثر در آن ها بیان شده است. در بازار سهام تحلیلگران در پی یافتن روابط صنایع مختلف با یکدیگر هستند و برای آن ها درک این موضوع که بهبود وضعیت بنیادی یک صنعت می تواند روی چه صنایعی اثرگذار باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
جمع بندی و نتیجه گیری
در پایان باید گفت با توجه به رشد علاقه مندان به بازار سرمایه در سال های اخیر، اگر خواهان آن هستید که یک قدم از سایر تحلیگران بازار سرمایه جلو باشید، مطالعه کتاب ((تکنیک های ساده و کاربردی در تحلیل بنیادی)) به شما توصیه می گردد. چرا که در این کتاب سعی شده است به زبان ساده و قابل فهم به معرفی روش ها و تکنیک های شناسایی سهم هایی که کم تر از ارزش واقعی خود معامله می شوند بپردازد تا سرمایه گذاران و حتی افرادی که حداقل اطلاعات را در خصوص بورس دارند، قادر باشند با رویکرد تحلیل بنیادی به بررسی و ارزیابی سهام شرکت ها بپردازند و درصد موفقیت خود را در کسب سود از بازار افزایش دهند. کتاب تکنیک های ساده و کاربردی در تحلیل بنیادی را می توانید از اینجا تهیه نمایید.
نویسنده: علی محمدمرادی
