خلاصه کتاب شناخت گاوها در بورس

گاوها و خرس ها دو دسته بزرگ سهام داران بورس را تشکیل می دهند. گاوها سرمایه گذارانی هستند که معتقدند قیمت سهام با رشد مواجه خواهد شد اما خرس ها بر این نکته اعتقاد دارند که ممکن است قیمت سهام با افت مواجه شود. با این حال نمی شود تصور کرد که یک گاو در بورس اوراق بهادار همیشه یک گاو خواهد ماند و ممکن است ریسک سیاسی و اقتصادی موجب تغییر دیدگاه او شود و او تبدیل به یک خرس شود و برعکس این موضوع هم قابل تصور است. گاوها معرف همه آنهایی است که ریسک زیادی دارند و معتقدند ظرفیت رشد در بازار وجود دارد و خرس نمادی از سرمایه گذارانی است که می ترسند بازار با افت مواجه شود.

تاریخچه بورس در ایران

 

در سال ۱۳۴۱ برای اولین بار رسماً موضوع تأسیس بورس اوراق بهادار در وزارت بازرگانی وقت مطرح شد و در نهایت در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار به تصویب رسید و بانک مرکزی ایران به عنوان مجری این طرح انتخاب گردید. بالاخره در بهمن ماه سال ۱۳۴۶ فعالیت بورس اوراق بهادار تهران با انجام معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران آغاز شد. معامله سهام چندین شرکت تولیدی، اسناد خزانه، قبوض، اصلاحات ارضی، اوراق قرضه و واگذاری سهام شرکت های تولیدی به کارگران و کشاورزان بر رونق بورس تهران افزود.

❐ ادوار مختلف بورس ایران

✔دوره اول (۱۳۴۶ الی ۱۳۵۷): تأسیس و راه اندازی بورس اوراق بهادار

✔دوره دوم (۱۳۵۷ الی ۱۳۶۸): پس از پیروزی انقلاب و در پی جنگ عراق با ایران به خاصر تغییر مالکیت بسیاری از شرکت ها و کنترل بخش دولتی بر اقتصاد، تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس از ۱۰۵ شرکت به ۵۶ شرکت کاهش یافت.

✔دوره سوم (۱۳۶۸ الی ۱۳۷۵): در این دوره به دلیل آغاز برنامه و واگذاری اقتصاد به بخش خصوصی دوره احیای بورس در ایران خوانده می شود.

✔دوره چهارم (۱۳۷۵ الی ۱۳۸۲): در سال ۱۳۷۵ حجم معاملات نسبت به دوره های پیشین بسیار بالاتر رفته بود و قیمت ها به دلیل تقاضای کاذب که ناشی از حجم زیاد نقدینگی در اجتماع بود، مدام افزایش می یافت. اما غافل از اینکه ایران در عرصه اقتصاد کلان و جهانی با مشکلات عدیده ای روبرو است.

✔دوره پنجم (۱۳۸۲ الی ۱۳۸۴): این دوره از اوایل سال ۱۳۸۲ و با تغییر دبیر کل بورس اوراق بهادار صورت پذیرفت و قوانین جدیدی وضع شد.

✔دوره ششم (۱۳۸۴ تا کنون)

بازارهای مالی در ایران

 

بازارهای محلی برای داد وستد کالا و خدمات می باشند و به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

 ① بازار کالاهای فیزیکی      ② بازار مالی

در بازار مالی ارزش کالاهای مورد معامله که اصولا اوراق بهادار است واسطه خلق ارزش هستند و سرمایه گذار با مالکیت این اوراق بهادار با فدا کردن ارزشی در حال حاضر امید دارد که منافع بهتری در آینده حاصل نماید. بازارهای مالی از دو بخش تشکیل می شوند: بازار پول و بازار سرمایه.

بازار سرمایه نیز از چهار بخش مجزا تشکیل شده است:

➊ بازار اولیه: اوراق بهادار برای اولین بار با قیمت اسمی در بازار اولیه توسط شرکت ها انتشار می یابد و به وسیله بانک ها به فروش می رسد.

➋ بازار ثانویه: شرکت ها و مؤسسات پس از طی مراحل و مقدمات پذیرش و ارائه عملکرد و سودآوری مناسب در تابلوی بورس اوراق بهادار درج می گردند و از آن پس سهام آن ها قابلیت معامله در بورس اوراق بهادار را دارد.

➌ بازار سوم: در این بازار، سهام تمام شرکت های داخل بورس (نماد باز یا بسته) داد و ستد می شود و از تشریفات خشک سازمان بورس اوراق بهادار خبری نیست و کمیسیون (حق العمل) کمتری از طرفین معامله در یافت می گردد.

➍ بازار چهارم: در این بازار، شرکت های سرمایه گذاری عظیم بدون دخالت واسطه ها و قوانین دست و پاگیر به داد و ستد می پردازند و در واقع این بازار پل ارتباطی بین غول های سرمایه گذاری است.

نهادهای مالی در ایران

 

شرکت های سرمایه گذاری: ریسک بالای بازار سرمایه و دشوار بودن تحلیل و خرید و فروش مؤثر باعث شده است تا شرکت هایی تحت عنوان سرمایه گذاری با سرمایه ثابت به وجود آیند. این شرکت ها با در دست داشتن منابع مالی و اطلاعاتی و تخصصی در بازار سرمایه اقدام به سرمایه گذاری می نمایند و از محل سودآوری عملکردها به سهامداران خود سود می پردازند.

✔ هلدینگ ها: هلدینگ به شرکت یا مجموعه ای می گویند که نسبت به تهیه درصدی از سهام دیگر شرکت ها تا حد و مرزی که بتواند هیئت مدیره آن شرکت ها را کنترل نموده و حق رأی اصلی را داشته باشد اقدام می نماید.

✔ صندوق های سرمایه گذاری مشترک: خاصیت جالب این شرکت ها انعطاف در جذب سرمایه و سرمایه گذار است. به طوریکه با ورود و خروج سرمایه گذاران سرمایه این شرکت ها تغییر می یابد و منابع تأمین مالی آن ها تنها سرمایه سهامدارانشان است.

✔ شرکت های کارگزاری: این شرکت ها واسطه های معتبری هستند که عملیات اجرایی خرید و فروش سهام را برای متقاضیان طبق ضوابط خاص سازمان بورس اوراق بهادار انجام می دهند.

✔ مؤسسات تأمین مالی: این مؤسسات وابسته به شرکت های بزرگ هستند و وظیفه تأمین امور مالی آن شرکت ها را به عهده دارند.

✔ مؤسسات تأمین سرمایه: این مؤسسات نقش واسطه بین شرکت های نیازمند منابع مالی و سرمایه گذاران را ایفا می کنند و در این راه با در اختیار داشتن تخصص و تجهیزات مناسب شرایط شرکت درخواست کننده تسهیلات را بررسی و به سرمایه گذار اعلام می کنند.

❐ مزایای ورود شرکت ها به بورس

۱٫تأمین مالی: تجهیز منابع مالی شرکت ها از طریق افزایش سرمایه به مراتب آسان تر و کم هزینه تر از دریافت تسهیلات و اعتبارات از بازار پول (بانک) بوده و به لحاظ زمانی نیز بلندمدت می باشد.

۲٫کاهش ریسک نقدینگی: شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به محض برخورد با مشکل کمبود نقدینگی می توانند از طریق افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید ریسک نقدینگی خود را کاهش دهند.

۳٫اعتبارات داخلی و خارجی: افزایش اعتبار داخلی و بین المللی شرکت های بورسی با ارزیابی دائمی عملکرد شرکت ها انجام می پذیرد.

۴٫معافیت مالیاتی

۵٫تعیین ارزش واقعی سهام شرکت: ارزش سهام شرکت های بورسی بر اساس عرضه و تقاضای بازار تعیین می گردد و قیمت سهام شرکت ها در هر روز با توجه به وضعیت شرکت و وضعیت صنعت مربوطه تعیین می شود.

۶٫سهولت در تغییر ترکیب سهامداران و انتقال مالکیت سهامداران (عمده، خرد) شرکت های بورسی یکی دیگر از مزایای این بازار است.

❐ چگونگی ورود شرکت ها به بازار ثانویه

شرکت های متقاضی برای پذیرش در بورس می بایست مدارک و مستندات مورد نیاز جهت بررسی درخواست پذیرش را تهیه و تنظیم نموده و به مدیریت پذیرش و امور مجامع سازمان بورس اوراق بهادار ارسال کنند. پذیرش یک شرکت در بورس مستلزم آن است که شرکت در ایران ثبت شده و دارای تابعیت ایرانی و سهامی عام باشد. همچنین ۱۰۰درصد بهای اسمی آن پرداخت شده باشد و سهام شرکت دارای حق رأی، عادی و بانام باشد.

❐ موارد حذف شرکت از تابلو بورس

مواردی از قبیل زیان دهی، عدم رعایت سیاست افشای اطلاعات، مطلوب نبودن میزان فعالیت و حجم داد وستد گردش سهام و عدم عرضه سهام مازاد بر حد مجاز، در طی مهلت مناسب با تشخیص مدیر عامل بورس و تصویب شورای عالی بورس منجر به حذف نام شرکت از تابلو بورس خواهد شد.

❐ محاسن سرمایه گذاری در بورس

بورس بهترین مکانی است که شما می توانید با هر میزان درآمد سرمایه گذاری خود را با مالکیت خویشتن آغاز نمایید و به مرور زمان آن را افزایش دهید. به طوریکه برخی افراد با پس انداز و حقوق ماهیانه خود در این سرمایه گذاری مشارکت می نمایند. به علت قانونمندبودن این بازار امکان هرگونه تقلب و از بین رفتن سرمایه نزدیک به صفر است. از دیگر خواص بورس آن است که سرمایه گذار هر لحظه که به برداشت سرمایه خود نیاز داشته باشد سریعاً نسبت به فروش سهام خود اقدام می نماید و پس از فروش سهام مبلغ حاصل از فروش آن را ظرف مدت چهار روز کاری دریافت می نماید. بازار بورس اوراق بهادار در مقایسه با سایر بازارها از جمله بازار پول( سیستم بانکی، مؤسسات مالی و اعتباری) میانگین بازدهی بیشتری داشته است.

❐ اصول سرمایه گذاری در بورس

*سرمایه مازاد: سرمایه گذاری با سرمایه مازاد اولین و مهم ترین اصلی است که همواره مورد تأکید و توصیه مشمولان و فعالان با سابقه بازار می باشد. به دلیل افت و خیزهای متوالی بازار سرمایه معمولا سرمایه گذارانی می توانند با خیال راحت بحران های مقطعی بورس را تحمل نمایند که با سرمایه مازاد خود در این بازار حضور داشته باشند.

*سبد سهام: پرهیز از خرید تک سهم و تشکیل سبد سهام، دومین اصل مهم برای کاهش ریسک سرمایه گذاری در بازار بورس است.

*دیدگاه بلندمدت: تجربه و گذشته شاخص های مختلف بورس نشان داده در هیچ دوره سه ساله ای سهامداران دچار ضرر و کاهش ارزش سرمایه نشده اند. بنابراین هرچه دید سرمایه گذاران بلندمدت تر باشد به همان نسبت نیز ضریب ریسک به حداقل می رسد.

*عدم قطعیت: عدم قطعیت بازار اصل دیگری است که می بایست در هر شرایطی مدنظر سهامداران قرار گیرد.

❐ تحلیل بنیادی یا فاندامنتال

در علم معاملات بورس اوراق بهادار به نوعی از تحلیل گفته می شود که به بررسی بنیادی و همه جانبه شرکت های بورسی در سطح خرد و کلان می پردازد. پارامترهای ذیل در تحلیل بنیادی تأثیر بسزایی دارند:

مزیت نسبی صنایع، قوانین صادرات و واردات، سیاست گذاری اقتصادی دولت، میزان تولید و فروش، نرخ ارز(دولتی-آزاد)، نرخ سود بانکی، وقایع سیاسی، نرخ تورم، نسبت های مالی و اهرمی، حاشیه سود صنعت و شرکت و …

❐ تحلیل تکنیکال

تحلیل تکنیکال یکی از روش های معتبر در بررسی روند قیمت سهام شرکت ها است که بر اساس شاخص هایی همچون (عرضه و تقاضا، حجم معاملات، تعداد خریداران، قیمت های تاریخی) استوار می باشد. به عبارت دیگر تحلیل تکنیکی استفاده از اطلاعات گذشته برای پیش بینی وقایع آینده است. در این روش ۳ اصل اساسی مبنای تحلیل را تشکیل می دهد:

*همه چیز در قیمت سهم منعکس می گردد.

*روند قیمت ها در برابر تغییرات مقاومت می نماید.

*تاریخ (روند) تکرار می شود.

❐ نظریه مدرن پرتفولیو (MPT)

مطالعه همه جانبه سبد سهام نیاز به استفاده از تحلیل فاندامنتال و تکنیکال برای خرید و فروش سهام و استفاده از نظریه مدرن پرتفولیو برای متوازن نمودن ریسک و بازده آن ضروری است. این نظریه اولین بار توسط آقای مارکویتز ارائه شد و اصطلاحا به آن مرز کارا می گوییم. در این روش بهینه سازی ریسک و بازده مدنظر مارکویتز بوده است و داده های همچون بازده مورد انتظار و انحراف معیار بازده در محاسبات آن دخیل است. سبد سرمایه گذاری کارا سبدی است که در یک سطح معین ریسک دارای بیشترین بازده است. به عبارت دیگر دارای کمترین ریسک به ازای سطح معینی از بازده است.

❐ نحوه خرید و فروش سهام

هر فردی که برای اولین بار می خواهد در بورس سرمایه گذاری و مشارکت نماید باید با همراه داشتن مدارک لازم به یکی از کارگزاران رسمی سازمان بورس اوراق بهادار مراجعه نمایند و با پرکردن فرم مربوطه نسبت به دریافت کد سهامداری اقدام نماید.

دستور خرید و فروش: شخص برای خرید هر سهم می تواند با واریز وجه مورد نیاز به حساب کارگزار و با پر کردن فرم مربوطه با ذکر مشخصات (نام شرکت، تعداد سهام، مبلغ سرمایه گذاری، تعیین قیمت سهم، حق تقدم) نسبت به خرید سهام دلخواه اقدام نماید. در هنگام پر کردن فرم متقاضی می تواند برای خرید سهم دلخواه سقف قیمت مشخصی را اعلام نماید که کارگزار حق خرید بالاتر از آن قیمت را ندارد و یا اینکه دست کارگزار را برای خرید در هر قیمت ممکن باز بگذارد.

قیمت آغازین: قیمتی است که در شروع جلسه رسمی معاملاتی برای هر ورقه بهادار در تابلو بورس اعلام می شود.

قیمت پایانی: قیمتی است که در پایان جلسه رسمی معاملاتی برای هر ورقه بهادار در تابلو بورس اعلام می شود.

دامنه نوسان(بازه) قیمت: پایین ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، قیمت می تواند نوسان داشته باشد.

مفاهیم بورسی

 

لازم است که سرمایه گذاران برای ورود به بازار سرمایه با مفاهیم اولیه آن آشنایی کامل داشته باشند. در ادامه به برخی از مفاهیم مهم و اساسی بازار سرمایه اشاره می کنیم.

سرمایه شرکت: سرمایه مبلغ اولیه است که سهامداران برای شروع فعالیت شرکت ثبت می نمایند و مقدار آن ثابت است و به عبارت دیگر تفاضل بدهی های هر مؤسسه از جمع دارایی های آن را سرمایه می نامند.

سال مالی: عبارت است از یک سال که ابتدای آن شروع فعالیت مالی است و انتهای آن پایان فعالیت مالی است و دوره آن ۱۲ ماه شمسی می باشد. کلیه درآمدها و هزینه های شرکت طی سال مالی محاسبه می گردد.

پیش بینی سود (EPS): عبارت است از پیش بینی عایدی شرکت به ازای فعالیت آن طی یک دوره مالی که جهت هر سهم توسط شرکت پیش بینی و اعلام می گردد.

سود تقسیمی (DPS): عبارت است از مابه التفاوت عایدی شرکت منهای اندوخته های قانونی و طرح و توسعه و احتیاطی که پس از کسر مالیات بین سهامداران تقسیم می گردد.

تعدیل سود: تغییرات عایدی شرکت طی دوره مالی را تعدیل سود یا عایدی می گویند و بسته به عملکرد شرکت می تواند مثبت یا منفی باشد.

مجمع عادی سالیانه: گردهمایی سالانه سهامداران و مدیران شرکت ها و بازرس و حسابرس بعد از پایان سال مالی جهت نقد و بررسی عملکرد مالی و مدیریت شرکت را مجمع عادی سالیانه می نامند. در این جلسه که حداکثر باید چهار ماه بعد از پایان سال مالی برگزار می شود موارد زیر مطرح می شود: قرائت گزارش عملکرد سال مالی گذشته شرکت توسط مدیر عامل و برنامه های طرح و توسعه آن شرکت، تصویب صورت های مالی سال گذشته(توسط سهامداران)، گزارش حسابرس قانونی، تعیین اعضاء هیئت مدیره، تعیین پاداش هیئت مدیره توسط سهامداران و …

مجمع فوق العاده: گردهمایی سهامداران و مدیران شرکت ها در یک مکان خاص که قبلاً از طریق روزنامه رسمی به اطلاع سهامداران رسیده است جهت تغییرات اساسی در اساسنامه شرکت (تغییر سال مالی، تعیین هیئت مدیره جدید، انحلال شرکت و …) از موارد قابل بررسی در این مجمع است.

افزایش سرمایه و حق تقدم: با عنایت به آنکه شرکت ها پس از بسط و گسترش فعالیت ها احتیاج به منابع مالی بیشتر پیدا می کنند به همین دلیل این شرکت ها اقدام به افزایش سرمایه می نمایند. بر طبق قانون تجارت، حق تقدم سهامداران قبلی باید در موقع افزایش سرمایه به طور کامل محفوظ بماند. بنابراین غالب افزایش سرمایه ها توسط سهامداران قبلی تأمین می گردد. حق تقدم خرید حقی است که ثابت نگه داشتن سرمایه را برای سهامدار امکان پذیر می سازد.

تعریف شاخص: شاخص نماگری است که تغییرات قیمت یا بازده یک یا مجموعه ای از اوراق بهادار را طی دوره زمانی مشخص نشان می دهد. بر مبنای شاخص می توان تغییرات یک پدیده یا متغیر را در طول یک دوره زمانی بررسی نمود. به عبارت عامیانه شاخص بورس عبارت است از تغییرات سبدی متشکل از تمامی سهم های بازار بورس که تب بازار بورس را سنجش می نماید.

تپیکس (TEPIX): کل ارزش روز سهام های پذیرفته شده در بورس تقسیم بر کل ارزش پایه سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس را تپیکس می نامند. فواید بررسی شاخص عبارتند از:

• با بررسی اعداد شاخص، تغییرات احتمالی روند بازار در آینده قابل پیشگویی است.
• شاخص ابزاری است برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. با استفاده از شاخص، روند صنایع مختلف را می توان بررسی نمود.

شاخص کل: شاخص کل کمیتی است که نشانگر بازدهی بازار است و تغییر جهت آن به منفی یا مثبت نشانگر تغییر روند بازار است.

حجم مبنا: حجم مبنا بر مبنای آیین نامه معاملاتی بورس عبارت است از تعداد اوراق بهادار است که هر روز باید معامله شود تا کل درصد تغییر آن روز در تعیین قیمت روز بعد ملاک باشد. حجم مزبور معادل ۲۰درصد سرمایه شرکت با فرض انجام معامله در ۲۵۰ روز کاری تعیین شده است.

سهام شناور آزاد: بخشی از سهام هر شرکت است که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن سهام می باشند و قصد ندارند با حفظ آن قیمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت نمایند.

مؤلف: امیرحسین اسماعیل پور