یکی از مزیت های اصلی بازار سرمایه که می تواند جذابیت های زیادی را ایجاد نموده و زمینه سرمایه گذاری مطمئنی را در بازار فراهم نماید بحث شفافیت شرکت های پذیرفته در آن است. پیرو این مسئله شرکت های بورسی مکلف هستند تا گزارش های متعددی را در طی یک سال مالی (دوره ۱۲ ماهه) در سایت سامانه جامع اطلاعات ناشران بورسی به آدرس www.codal.ir منتشر نمایند تا سرمایه گذاران بتوانند با دستیابی به اطلاعات دقیق تر از شرکت طی بازه های زمانی مختلف تصمیم مناسب تری را اتخاذ نمایند. یکی از گزارش های بسیار مهم که در پایان هر سال مالی و قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه منتشر می شود گزارش هیئت مدیره است. بنابراین شناخت مناسب از این گزارش می تواند شما را در امر سرمایه گذاری بهتر و دقیق تر یاری نماید. در مقاله ((گزارش هیئت مدیره چیست و چه اطلاعاتی از آن می توان استخراج کرد؟)) به تبیین و تشریح این گزارش و جایگاه آن در امر تحلیلگری می پردازیم. در ادامه مقاله را مطالعه می فرمایید.

گزارش هیئت مدیره چیست؟

گزارش هیئت مدیره گزارشی است که در پایان سال مالی و هم زمان با انتشار صورت های مالی حسابرسی شده ۱۲ ماهه، در سامانه کدال منتشر می گردد. این گزارش از جایگاه مهمی نزد اهالی بازار سرمایه برخوردار است زیرا در این گزارش موارد مهم و حساسی از جمله معرفی اعضای هیئت مدیره، فرصت ها و تهدیدات، وضعیت عمومی شرکت از طریق ارائه نسبت های مالی اصلی شرکت؛ شرح فعالیت های در دست اجرا، شرح برنامه های آتی شرکت؛ چشم انداز صنعتی که شرکت در آن فعالیت می کند، جایگاه شرکت در صنعت (در داخل و خارج)، وضعیت درآمدی و هزینه شرکت؛ ارائه مهم ترین اطلاعات درآمدی و هزینه ای از جمله روند درآمد و بهای تمام شده شرکت طی سالیان اخیر و … را نمایش می دهد. حال که با کلیات این گزارش مهم و حیاتی آشنا شدید سعی می کنیم تا از طریق ارائه جزییات دقیق تر از ماحصل این گزارش و در صورت امکان با استفاده از مثال خدمت شما تشریح نماییم.

معرفی اعضای هیئت مدیره:

یکی از مسائلی که گاهی از اوقات مورد توجه فعالان بازار قرار می گیرد این موضوع است که چه فردی به عنوان مدیرعامل یا عضو قدرتمند هیئت مدیره در شرکت فعالیت می کند، زیرا برخی از افراد به عنوان فردی قدرتمند در حوزه فعالیت خاص شناخته شده اند و با حضورشان در یک شرکت آغازگر برنامه اصلاحی بزرگی می باشند که سرمایه گذاران نتیجه آن را در گذر زمان متوجه خواهند شد.

مطالعه صورت های مالی شرکت و تفسیر آن:

معمولاً در گزارش هیئت مدیره صورت های مالی اساسی شرکت مشتمل بر صورت سود و زیان، صورت ترازنامه و صورت جریان وجوه نقد است منتشر می گردد. ترازنامه تصویری از دارایی ها و بدهی ها و حقوق صاحبان سهام در پایان سال مالی به تصویر می کشد درحالی که صورت سود و زیان عملکرد درآمد/هزینه شرکت را در طی یک دوره ۱۲ ماهه به نمایش می گذارد و صورت جریان وجوه نقد به شما نشان می دهد که شرکت در پایان سال مالی در مجموع ورودی وجه نقد داشته است و یا شاهد کاهش وجه نقد در شرکت بوده ایم. با توجه به جزییات اقلام اقلان صورت های مالی شاهد ارقام متفاوتی خواهیم بود اما یکی از موضوعات مهم تغییرات هر یک از اقلام با توجه به سطح اهمیت آن ها است. برای انجام این موضوع شرکت ها در گزارش هیئت مدیره صورت های مالی مقایسه ای منتشر می کنند و تمامی صورت های مالی را به صورت مقایسه بین سال مالی جاری و سال مالی قبل منتشر می کنند و درصد تغییرات هر کدام از اقلام را تیز در گزارش درج می کنند تا سرمایه گذاران با یک نگاه به این داده ها بتوانند یک نتیجه گیری اولیه بکنند. هم چنین برای ارائه داده های تحلیلی دقیق تر شرکت ها معمولاً نسبت های مالی رایج را برای سال مالی جاری محاسبه و در گزارش هیئت مدیره درج می کنند. هم چنین عموم شرکت ها برای ارائه راهنمای دقیق تر به سرمایه گذاران معمولاً روند فروش و بهای تمام شده محقق شده در طی ۵ سال اخیر را در گزارش خود درج می کنند و بعضاً متناسب با نیاز آمار مقداری تولید، فروش و بهای تمام شده را منتشر می کنند تا سرمایه گذاران دیدگاه وسیع تری را در یک قاب و به سرعت کسب نمایند. شما به عنوان یک سرمایه گذار بایستی به مجموعه ای از نکات در این رابطه توجه فرمایید که در ادامه خدمتتان اعلام می گردد:

الف) تولید، فروش و بهای تمام شده سه جز اصلی از یک شرکت جهت ارزیابی وضعیت بنیادی شرکت محسوب می شوند که نیاز به فروش مقداری و ریالی به صورت هم زمان احساس می گردد. با این وجود وقتی به یادداشت های همراه صورت های مالی (گزارش صورت های مالی منتشر شده از سوی حسابرس مستقل) برخی از شرکت ها رجوع می کنیم فقدان اطلاعات لازم جهت ارزیابی فعالیت شرکت احساس می گردد که این نیاز از طریق اطلاعات منتشر شده در گزارش هیئت مدیره تا حدودی برطرف گردیده است. برای مثال با مطالعه یادداشت های همراه صورت های مالی شرکت توکاریل با نماد توریل متوجه می شویم که هیچ اشاره مناسبی به حجم محصولات حمل شده نشده است اما با مطالعه گزارش هیئت مدیره به این داده مهم و حیاتی دست پیدا می کنیم.

ب) برای تحلیل دقیق تر یک شرکت بایستی شناخت مناسبی از روند فعالیت آن به دست بیاوریم و روند تولید، فروش و توزیع آن را بشناسیم که معمولاً این موضوع با مطالعه گزارش هیئت مدیره و برخی اوقات با مراجعه به سایت شرکت به دست می آید.

ج) نسبت های مالی شرکت ها عموماً بر چند دسته تقسیم می شود که نسبت های نقدینگی (مانند نسبت جاری و آنی)، نسبت های سودآوری (مانند بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، حاشیه سود خالص و حاشیه سود ناخالص و …)، نسبت های اهرمی (که مهم ترین آن نسبت بدهی است) اشاره کرد. لازم به ذکر است که در مطلب فوق به مهم ترین و رایج ترین نسبت ها اشاره شد و تعداد نسبت های مالی بسیار زیاد است. هم چنین دسته ای از نسبت ها تحت عنوان نسبت های فعالیت وجود دارد که دیدگاه کلی از قدرت وصول مطالبات و یا گردش موجودی کالا در طی سال به ما ارائه می دهد که اطلاعات بسیار کلی در اختیار سرمایه گذار قرار می دهد. اهمیت نسبت های مالی برای سرمایه گذاران از آن جهت است که دیدگاه کلی نسبت به حال عمومی شرکت در ابعاد مختلف به دست می آورند و در حالت بدبینانه با استفاده از این نسبت ها در مورد احتمال ورشکستگی شرکت تصمیم گیری و ارزیابی می نمایند.

جایگاه شرکت در صنعت:

معمولاً عموم شرکت های بورسی در صنایعی فعال هستند که هم در داخل و هم در سطح جهانی دارای رقبایی هستند، این موضوع به ویژه در رابطه با شرکت های صادرات محور و به طور کلی تر شرکت های فعال در صنایع پتروشیمی، فلزی و معدنی (صنایع مادر) صادق است. بنابراین یکی از اطلاعات حیاتی در این رابطه تشریح جایگاه یک شرکت در داخل و خارج (به لحاظ تولید و فروش) بسیار مهم است (برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس جزو ده متانول ساز بزرگ در دنیا محسوب می شود و بنابراین از جایگاه ویژه ای در دنیا برخوردار است).

تشریح برنامه های فعلی و آتی شرکت:

معمولاً مسئولان اجرایی شرکت ها در گزارش های فعالیت هیئت مدیره برنامه های فعلی و آتی خود را منتشر می کنند. برای مثال تعمیرات اساسی که در طی سال انجام شده است، پروژه های طرح توسعه ای که در دست اقدام است و … را با جزییات بیشتر در این گزارش منتشر می کنند. مثلاً برای چکاپا از خرید و راه اندازی ماشین آلات خط تولید کاغذ TOP WHITE و یا پتروشیمی خارک از آغاز پروژه افزایش ظرفیت متانول خود در گزارش های هیئت مدیره گزارش کاملی را ارائه داده است. هم چنین پتروشیمی آبادان از برنامه های آتی خود مبنی بر تبدیل واحد تولید DDB به پلی اتیلن در این گزارش پرده برداشته است و هم چنین قید کرده است که فعلاً هیچ دستورالعمل اجرایی برای این هدف در دستور کار ندارد.

تجزیه و تحلیل ریسک شرکت:

معمولاً شرکت ها متناسب با شرایطی که در طی سال برای آن ها پیش آمده است با ریسک هایی روبه رو می شوند و بعضی از ریسک ها نیز به طور ذاتی شرکت را تهدید می کند. آگاهی از ریسک های مترتب بر یک شرکت می تواند دیدگاه مناسبی به شما بدهد تا شما با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی حاکم بر کشور در رابطه با خطرات احتمالی پیرامون شرکت آگاهی پیدا کرده و متناسب با شرایط بهترین اقدام را به عمل آورید. برای مثال ریسک نرخ بهره همواره برای تمامی شرکت ها وجود دارد اما چون شرکت پتروشیمی زاگرس هیچ وامی اخذ نکرده است بنابراین این ریسک برای زاگرس بی معنی است اما ریسک عدم وصول مطالبات با توجه به اینکه این شرکت تماماً صادراتی بوده و ایران در شرایط تحریم قرار دارد قابل ملاحظه و مهم است.

مؤلف: احمد لحیم گرزاده