همه افراد برای خودشان تعصباتی دارند. ما در مورد مردم، فرصت ها، سیاست های دولت و همچنین شرایط اقتصادی قضاوت می کنیم. وقتی شرایط پیرامون خود را بر اساس تعصب های فردی ارزیابی کنیم، در واقع تمام مسائل دنیا را در چهارچوب معیارهای معینی که از تجربیات شخصی فرا گرفته ایم، بررسی خواهیم نمود و این در حالی است که، ما نمی توانیم در مورد تمام مسائل صرفاً مثل یک شاخص برای انتخاب تعداد معینی سهام در بازار مالی، عمل کنیم. ما در مورد ملاک هایی صحبت می کنیم که، بر اساس آن ها تصمیم گیری نموده و گاهاً ممکن است این تصمیمات، متعصبانه باشند. همچنین ممکن است، مردم اصلاً متوجه نباشند که، تصمیماتشان بر اساس تعصب هایی می باشد که، در وجود آن ها شکل گرفته است. بطور کلی همه فعالیت های روزمره انسان، در درجه اول توسط الگوهای رفتاری هدایت می شوند.
همین الگوهای رفتاری، می توانند روی شخصیت سرمایه گذاری افراد نیز، تأثیرگذار باشند. برای بسیاری از افراد، تقریباً غیرممکن است که، در سرمایه گذاری بدون تعصب تصمیم گیری کنند. با این حال، سرمایه گذاران می توانند با تشخیص و شناخت دلایل تعصباتشان، میزان تأثیرگذاری آن ها را به حداقل رسانده، سپس با وضع قوانین معاملاتی و سرمایه گذاری برای خود، به راحتی در مواقع ضروری قادر به کنترل این سوگیری ها باشند. تعصبات سرمایه گذاری به دو دسته اصلی شناختی و احساسی تقسیم می شوند. هر دوی این سوگیری های رفتاری، ناشی از قضاوت یک جانبه در انتخاب یک چیز نسبت به موارد دیگر است.
نکات کلیدی ۱
- تشخیص و فهم تعصبات شناختی و احساسی زیان ده، در راستای بهبود بازدهی معامله گر از همه لحاظ، مفید است.
- به طور کلی؛ تعصبات شناختی شامل تصمیم گیری بر مبنای مفاهیم غیرممکن یا غلط می باشد و تعصبات عاطفی به احساسات ناخودآگاه شخص در زمان تصمیم گیری، تعبیر می شوند.
تعصب شناختی چیست؟
همانگونه که در بالا ذکر شد، سوگیری شناختی تصمیم گیری بر مبنای مفاهیم غلط یا غیرممکن را شامل می شود. تعصبات شناختی را همچون اصول تجربی انسانی فرض کنید که، ممکن است واقعاً درست نباشند. همه ما تجربه دیدن فیلم هایی را داریم که در آن، یک دزد لباس مخصوص پلیس را می پوشد تا، از یک ایست بازرسی امنیتی عبور کند. چون او لباس رسمی پلیس بر تن دارد، افسران واقعی تصور می کنند که، حتماً یک نیروی پلیس است! این مثالی از یک تعصب شناختی است. اما یک پلیس قلابی به تصمیمات سرمایه گذاری شما چه ارتباطی دارد؟ چون ممکن است شما نیز، حین سرمایه گذاری بر مبنای چنین مفروضات اشتباه مالی و پولی، تصمیم گیری کنید؛ چنین مثالی ذکر شد و جهت درک بهتر مطلب، در ادامه قصد داریم نمونه های دیگری نیز ذکر کنیم.
تعصب تأیید شدن
آیا تاکنون متوجه شده اید که، به صورت ناخودآگاه برای نظرات کسانی که با تفکرات شما موافق هستند، اهمیت بیشتری قائل هستید؟ باید بگوییم که، سرمایه گذاران بازار مالی نیز، اغلب همین کار را انجام می دهند. صادقانه بگویید، چند بار در عوض جستجوی تحلیل هایی که مخالف نظر شما باشند؛ پس از تحلیل سهم، صرفاً به دنبال مطالعه گزارشات تأیید کننده نظریه خودتان بوده اید؟
تعصب قمار بازان
فرض کنیم شاخص کل بورس تهران به مدت ۵ روز کاری متوالی، روند صعودی داشته و هر روز سقف های بالاتری را در نمودار ثبت کرده است. شما پیش از شروع این موج صعودی، تعدادی سهم شرکت خودروسازی سایپا را خریداری کرده اید. بر اساس تجربیات شخصی اعتقاد دارید که، بازار در ششمین روز متوقف شده و قیمت ها سقوط می کنند. به همین دلیل در ابتدای شروع به کار بازار بورس در روز ششم، سفارش فروش خود را ثبت می کنید. ممکن است به هر دلیلی پیش بینی شما درست بوده و دقیقاً در این روز بازار نزولی می شود اما، اینکه سقوط بازار مطلقاً به دلیل روند افزایشی ۵ روز گذشته باشد، غیرمنطقی است و حتی اگر چنین اتفاقات مشابهی در گذشته نیز روی داده باشد، صرفاً بر اساس آمار، رویدادهای گذشته و آینده به یکدیگر مرتبط نمی شوند.
تعصب حفظ موقعیت
انسان ها ساخته عادات خود می باشند. بطور مثال سرمایه گذاران به جای تحقیق در مورد ایده های جدید، در برابر پذیرش تغییر اثرات سرریز سبدهای سرمایه گذاری مقاومت کرده و دوباره در سهام و صندوق های قابل معامله سرمایه گذاری می کنند. در واقع باید بگوییم؛ هرچند سرمایه گذاری در شرکت هایی که کسب و کار آن ها را درک می کنید، استراتژی مناسبی است اما، افراد متعصب گمان می کنند که، سرمایه گذاری در محصولات و ایده های جدید ممکن است، پتانسیل کسب سود آن ها را محدود کند.
تعصب گریز از ریسک
یک بازار صعودی قدرتمند و پُر نوسان را در نظر بگیرید. چنین شرایطی برای داد و ستد در بازار سهام، بسیار ایده آل به نظر می آید. اما برخی معامله گران از ترس تغییر جهت بازار، موج افزایشی قیمت ها را از دست می دهند. تعصب ریسک گریزی اغلب موجب می شود که، سرمایه گذاران به اخبار بد پیرامون بازار، اهمیت بیشتری می دهند. این دسته از فعالان بازار، معمولاً در دارایی های باثبات و کم ریسک، با حجم بالایی سرمایه گذاری می کنند. اوج فعالیت این افراد در بازار مالی زمانی است که، شرایط خنثی بر بازار حکم فرما است. این تعصب به طور بالقوه می تواند موجب شود که، به اثر ریسک بیشتر از احتمال موفقیت اهمیت داده شود.
اثر گله ای
وارن بافت، با اجتناب از اثر گله ای ، به یکی از موفق ترین سرمایه گذاران دنیا تبدیل شود.”حریص باشید وقتی دیگران می ترسند و بترسید وقتی دیگران حریص شده اند”؛ نقل قول مشهور او در زمینه نکوهش این پدیده رفتاری می باشد. حال به تعصب تأیید مراجعه کنیم. معمولاً سرمایه گذاران وقتی هم جهت با توده فعالان بازار معامله می کنند، احساس بهتری دارند. اما تا جایی که وارن بافت اثبات نموده، یک ذهنیت مخالف اکثریت پس از تجزیه و تحلیل کامل بازار، می تواند عملکرد مناسب تری داشته باشد.
تعصب احساسی چیست؟
طبق تعریف ابتدایی، تعصب عاطفی به تصمیم گیری براساس احساسات شخصی گفته می شود. این سوگیری ها ممکن است، عمیقاً ریشه در تجربیات شخصی فرد داشته باشند که، در تصمیم گیری های او نیز تأثیر می گذارند. تعصبات عاطفی، معمولاً از ذهن سرمایه گذاران نشأت گرفته و بطور کلی، غلبه بر آن ها نسبت به تعصبات شناختی، می تواند کمی سخت تر باشد. تعصبات احساسی، لزوماً همیشه اشتباه نیستند. در برخی موارد، تعصب احساسی سرمایه گذار می تواند، در راستای اتخاذ تصمیمات کم ریسک و منطقی، مفید باشد. همانند تعصبات شناختی، در ادامه مواردی از تعصبات احساسی را ذکر خواهیم نمود.
تعصب نفرت از زیان
آیا در سبد خود سهمی دارید که ارزش آن، چنان کاهش یافته باشد که، از شدت ناراحتی حتی تمایل نداشته باشید در مورد فروش این سهم فکر کنید؟ در واقع اگر سهام زیان ده خود را بفروشید، می توانید سرمایه باقی مانده را، دوباره در یک سهام با پتانسیل سوددهی بالا سرمایه گذاری کنید. اما به دلیل اینکه، به معنای واقعی تحمل پذیرش زیان را ندارید، به امید بازگشت شرایط به حالت اولیه و جبران تمام ضررها، به همراهی با این سهم ادامه می دهید.
تعصب اعتماد به نفس کاذب
“من مزیتی دارم که، بقیه افراد قادر به داشتن آن نیستند”. فرد دارای تعصب اعتماد به نفس کاذب معتقد است که، استعداد او به عنوان یک سرمایه گذار، از توانایی های دیگران برتر است. به عنوان مثال شخصی را در نظر بگیرید که، در صنعت دارو مشغول به کار است و تعصب اعتماد به نفس کاذب دارد. او معتقد است که، توانایی معامله گری او در صنعت داروسازی، نسبت به سایر معامله گران در سطح بالاتری قرار دارد. به طور کلی، بازار می تواند موفق ترین معامله گران را نیز احمق جلوه دهد! همین فرآیند می تواند، برای شما نیز اتفاق بیفتد.
تعصب مالکیت
این سوگیری رفتاری تقریباً شبیه به تعصب نفرت از زیان است. در این حالت، کارهایی که انجام داده ایم را نسبت به تصمیماتی که از اجرای آن ها منصرف شده ایم، ارزشمندتر تلقی می کنیم. مثال سهام زیان ده بالا را به خاطر دارید؟ هرچند سایر سهام موجود در این صنعت، بتوانند بازدهی بیشتری کسب کنند؛ این سرمایه گذار حاضر به فروش سهام خود نخواهد بود زیرا، او مثل گذشته معتقد است که، این سهم در میان هم گروهان خود همچنان بهترین است.
نکات کلیدی ۲
- سوگیری های احساسی، معمولاً مبتنی بر استدلال های مفهومی عمیقی نیستند.
- تعصب، معمولاً ناشی از قضاوت یک جانبه در انتخاب یک چیز نسبت به موارد دیگر است.
- سوگیری ها می توانند تحت تأثیر طرز تفکر، تجربیات، هنجارهای اجتماعی، فرضیات، تحصیلات و… قرار داشته باشند.
- هر دوی تعصبات شناختی و احساسی، زمانی که روی یک تصمیم تاثیر بگذارند، نتیجه لزوماً موفقیت آمیز نخواهد بود.
کنترل تعصبات مخرب
در امور سرمایه گذاری، انجام اقداماتی که منجر به کاهش تعصبات زیان ده شوند، می تواند تا حد زیادی در کسب بازدهی بیشتر مفید باشد. در پایان مطلب می خواهیم، نمونه هایی از این دست رویکردهای محدود کننده تعصبات را، برای شما ذکر کنیم. “استفاده از ابزار محاسباتی نظیر برنامه صفحه گسترده یا اکسل”؛ این برنامه ها امکان محاسبات ریسک و پاداش هر معامله را فراهم می آورند.در واقع با کمک به تعیین چهار چوب ها باعث می شوند که، از قوانین مدیریت سرمایه خود منحرف نشوید. “پیش از ورود به معامله، اهداف خود را تعیین کنید”؛ زمانی که قیمت به محدوده مد نظر رسید، بدون تعلل از موقعیت معاملاتی خود خارج شوید. “یکی از راه های کلیدی کاهش تعصبات مخرب در معامله گری، تدوین قوانین مشخص و پایبندی به آن هاست”؛ این قوانین معاملاتی، با کنترل تعصبات منفی و غلبه بر احساسات، منجر به افزایش بازدهی خواهند شد.
