پول، مفهومی است که در هر زمان، شکل خاصی به خودش می گیرد؛ مثلاً گاهی پشت ظاهر درخشان سکه های طلا و شمش های نقره، در پس اعتبار یک تکه کاغذ، در عمق سیاهی نفت، شیرینی شکر و عطر دل انگیز قهوه پنهان می شود. وقتی پول را از آن شکل مرسوم کاغذی بیرون بکشیم، مفهوم های جانبی دیگری در کنارش ظاهر می شوند. یکی از این مفهوم های جالب «تهاتر» است. در این مقاله از خانه سرمایه به سراغ تهاتر می رویم. با ما همراه باشید.
رابرت کیوساکی
در تجارت و سرمایه گذاری به دنبال معامله های جدید بگردید. برخلاف جریان آب اما هوشمندانه شنا کنید.
تهاتر به چه معنا است؟
تهاتر یا «Barter» نوعی معامله است که در آن فرد در مقابل کالایی که به دیگری تحویل می دهد، یک کالای دیگر دریافت می کند. دکتر «سید مرتضی قاسم زاده» در کتاب حقوق مدنی، مختصر قراردادها و تعهدات» تهاتر را این گونه تعریف می کند: «برطرف شدن یا حذف دو دِین متقابل تااندازه ای که باهم برابری کنند، تهاتر نام دارد.» در تعریف دقیق تر می توان گفت که تهاتر، معامله ای بدون استفاده از ابزار مبادله است. بد نیست نگاهی به معنای ابزار مبادله بیندازیم». «ابزار مبادله» یا «Medium of Exchange» مفهومی است که حتی در نبود شکل رایج پول، کار پول را انجام می دهد. اگر کمی در مفهوم پول دقیق تر شویم، می توانیم از آن به عنوان ابزاری یاد کنیم که به وسیله مردم برای انجام معامله ها مورداستفاده قرار می گیرد؛ اما درنهایت ما از پول برای خرید ارزش چیزها استفاده می کنیم؛ مثلاً با پول، گوشت و نان و برنج می خریم چون در پی دریافت ارزش مواد غذایی هستیم یا با آن زمین و خانه می خریم چون در پی یافتن ارزش آرامش و سرپناه هستیم. اگر از این منظر به پول نگاه کنیم درمی یابیم که اصطلاح ابزار مبادله، واقعاً برازنده آن است؛ اما فقط پول کاغذی نیست که می تواند نقش ابزار مبادله را بازی کند. درواقع هر چیزی که کمیاب باشد، جای زیاد نگیرد، تقاضا برای آن وجود داشته باشد و قابل وزن کردن یا قابل شمارش باشد می تواند نقش پول را بازی کند؛ مثلاً در یک دوره از گذشته، نمک این ارزش را به دوش می کشید و مردم در مقابل دادن کالاهای خود، نمک دریافت می کردند. از آن طرف برای خرید چیزهای موردنیازشان هم نمک می پرداختند. اگر سر این نخ را بگیریم شاید بتوانیم آن را به پول های دیجیتال وصل کنیم. هم اکنون در برخی از کشورهایی که استخراج ارزهای دیجیتال رایج و قانونی است، تعدادی از فروشگاه ها در مقابل کالاهای خود، ارز دیجیتال را می پذیرند. شاید بانک های بزرگ جهانی هنوز در گیرودار ارزش گذاری این مفهوم های تازه وارد در حال تقلا باشند اما این ابزار های مبادله نادیدنی، کم کم رنگ و بو و مفهوم پول های رایج را به خود می گیرند.
به دنبال تهاتر در کوچه و بازار
«تاخت زدن» و «یِر به یِر کردن» نمونه هایی از اصطلاح های عامیانه برای توضیح معامله های تهاتری هستند.
آیا معامله های تهاتری هنوز هم زنده هستند؟
برخلاف اسم نه چندان آشنای تهاتر برای مردم، اما قصه استفاده از آن بسیار رایج تر از پول است. از یک کودک خردسال گرفته تا شرکت های بسیار بزرگ همگی با استفاده از تهاتر، معامله های سودمندی انجام می دهند. وقتی معامله های تهاتری در مقیاسی کوچک صورت بگیرند به آن ها میکرو بارتر (Micro barter) یا خرده تهاتر گفته می شود. اجازه بدهید چند نمونه از این معامله های تهاتری را باهم بررسی کنیم:
- وقتی کودکان اسباب بازی های خود را باهم عوض می کنند، به شکلی ساده و بدون هیچ آموزشی، یکی از پایه های اقتصادی را به صورت عملی تمرین می کنند. یا وقتی که نوجوان ها باهم قرار می گذراند تا در عوض حل کردن مسئله های ریاضی، برای طرف مقابل خوراکی بخرند بازهم از تهاتر استفاده کرده اند.
- در فصل برداشت محصول، برخی از کارگرها در مقابل انجام کارشان مقداری از محصول را طلب می کنند.
- بیشتر زنبوردارها در قبال خرید کندو به جای پول به فروشنده کندو ها، عسل می دهند.
- شهرداری ها، هزینه صدور مجوز حفاری یا صدور پروانه ساختمانی برای شرکت توزیع برق را با هزینه انشعاب برق درخواستی تهاتر میکنند.
- پیمانکاران و شرکت های خصوصی عمرانی درازای انجام فعالیت های خود، زمین، مصالح ساختمانی، واحدهای تجاری یا مسکونی می گیرند.
- بعضی کشورها در عوض فروش محصولات مهمشان – مثل نفت – از کشور دیگر کالاهای ضروری دریافت می کنند.
- حتی نظر دادن و بحث کردن را هم می توان شکلی از تهاتر اطلاعات در نظر گرفت.
چرا تهاتر ایجاد شد؟
مردم، شرکت ها و دولت ها در هر دوره زمانی به علت های خاصی به سمت معامله های تهاتری روی می آورند. برخی از مهم ترین علت های شکل گیری این مبادله پایاپای را باهم می خوانیم:
- کاهش نقدینگی
وقتی یک شخص حقیقی یا حقوقی، هم با کاهش نقدینگی مواجه شده باشد و هم به کالا یا خدمات طرف مقابل نیاز زیادی داشته باشد، به سمت تهاتر می رود. در معامله های خرده تهاتری، سهم تبادل خدمات بسیار بیشتر از سهم تبادل کالاهای فیزیکی است. اجازه بدهید مثالی در این باره بزنیم. تصور کنید که شما صاحب رستوران هستید و یک شرکت تبلیغاتی ۱۵ میز رستورانتان را برای ضیافت شام کارمندانش رزرو می کند. اگر شما در عوض ارائه خدمات شام به کارمندان آن شرکت از مسئول آن ها بخواهید که رستورانتان را تبلیغ کند، هم از خدمات شرکت تبلیغاتی بهره برده اید و هم آن مسئول از پرداخت هزینه شام کارمندانش نجات پیدا می کند. جالب است بدانید که حجم معامله های تهاتری در شرکت های کوچک با شتاب زیادی رو به افزایش است.
- تحریم ها
تحریم، برای ما ایرانی ها به واژه ای تلخ و آشنا تبدیل شده است. در این بین، شرکت های بین المللی و دولتی که در خط مقدم تحریم های سیاسی_تجاری قرار دارند برای ادامه بقای خود به تهاتر روی می آورند؛ مثلاً ما در عوض صادر کرد نفت به چین و روسیه از آن ها کالاهای ضروری – و غیرضروری – گرفتیم. البته ایران در این نمونه تنها نیست و کشورهای مختلف جهان به بهانه های گوناگون یکدیگر را تحریم می کنند. نمونه جالبی از تهاتر در اثر تحریم را می توان در تاریخ شرکت مرسدس بنز مشاهده کرد. در سال ۱۹۹۴ این شرکت به دلیل تحریم های موجود در کشور اکوادور نتوانست از روش معمولی برای صادرات محصولاتش استفاده کند. به همین دلیل درازای صادرات اتوبوس های بنز خود از اکوادور موز گرفت! نکته ای که باید مدنظر قرار بدهیم این است که معامله های تهاتری زمانی افزایش پیدا می کنند که ارزش تهاتر در مقابل معامله های معمولی بسیار بیشتر باشد.
- تلاش برای رفع نیاز نه سود
در بسیاری از موارد، هدف از انجام معامله ها برطرف کردن نیاز است و پای پول در میان نیست. تصور کنید شما مجبور به انجام کاری می شوید که از آن دل خوشی ندارید و هیچ راهی هم برای انجام ندادن آن وجود ندارد. در همین حال، گوشی موبایل یکی از اطرافیانتان می شکند. شما هم با او قرار می گذارید که در عوض انجام آن کار، برایش یک گوشی نو می خرید. در این حالت، مسئله اصلاً پول نبوده و شما به دنبال کسب سود بیشتر از این معامله نبودید. بلکه فقط می خواستید نیاز خود را برطرف کنید و کاری که دوست نداشتید اما مجبور به انجام آن بودید را به شکلی انجام دهید.
- فرار مالیاتی
مالیات نیز یکی از سوژه های مهم برای تغییر جهت معنادار شخص های حقیقی و حقوقی به سمت معامله های بارتری به شمار می رود.
- محدودیت شبکه بانکی یکپارچه جهانی
در بسیاری از کشو رهای کمتر توسعه یافته یا درحال توسعه، افراد حقیقی یا حقوقی نمی توانند به آسانی در بانک های معتبر جهانی حساب باز کنند. همین محدودیت می تواند به شکل یک سد معاملاتی، مانع از گسترش و حتی ادامه حیات شرکت ها شود. امکان انجام تهاتر از طریق اینترنت می تواند بخش قابل توجهی از این محدودیت ها را برطرف کند.
مشکلاتی که گریبان معامله های تهاتری را گرفته اند
هر مفهومی جنبه های مثبت و منفی خاص خودش را دارد. تهاتر نیز از این ماجرا مستثنا نیست. آگاهی داشتن از نقطه های ضعف معامله های بارتری به ما کمک می کند تا با چشمانی باز به سمت انجام این معامله ها برویم.
- مشخص نبودن قیمت اصلی کالاهای مورد تهاتر
در معامله های بارتری، تقریباًهمه چیز بر اساس توافق طرفین صورت می گیرد. به همین دلیل، ارزش واقعی کالا یا خدمات قریباً ارزش کالاها قابل تخمین هستند اما این خدمات است که نمی توان ارزش دقیقی روی آن ها گذاشت – مشخص نمی شود. این ابهام می تواند در آینده مشکلاتی را برای طرفین معامله ایجاد کند؛ مثلاً شاید یکی از طرفین بعد از انجام خدماتش یا ارائه کالای خود به طرف مقابل، احساس کند که معامله انجام شده اصلاً عادلانه نبوده یا کسی به او پیشنهاد بسیار بهتری بدهد. باوجود آنکه در تهاتر، پول، واسطه مبادله نیست ولی همچنان می تواند به عنوان مبنای ارزش گذاری در نظر گرفته شود.
- امنیت معامله های میکرو بارتری
مسئله امنیت در معامله های بارتری، مشکل دیگری است که در این جور معامله ها وجود دارد. مخصوصاً اگر حجم معامله ها خیلی کم یا خیلی زیاد باشد. وقتی معامله ها با استفاده از ابزارهای مبادله – مثل پول صورت می گیرند، چون تمام شرایط بدون هیچ گونه ابهامی در قرارداد ذکر می شود درنتیجه معامله ها در بستری امن انجام می شوند؛ اما در معامله های بارتری، بحث اعتماد هر دو طرف مطرح می شود. اجازه بدهید با یک مثال این موضوع را روشن تر کنیم. تصور کنید که شما می خواهید لپ تاپ خود را با یک گوشی دست دوم اما برند، تهاتر کنید. در زمان معامله، هیچ یک از دو طرف نمی دانند که گوشی یا لپ تاپ موردنظر چه مشکلاتی دارد. البته در این جور مواقع معمولاً فرصت های تست این وسایل در نظر گرفته می شوند اما اگر حقه ای در کار باشد و قطعه ای از لپ تاپ به صورت موقت تعمیر شده باشد، بعد از گذشت دوره تست، طرف مقابل نمی تواند در این باره ادعایی کند. این مسئله، یکی از نقطه های ضعف معامله های بارتری است. البته مثالی که زدیم بسیار پیش پا افتاده به شمار می رود و در معامله های بزرگ، گاهی حجم خسارت، جبران ناپذیر خواهد بود. به کار بردن تکنولوژی می تواند به عنوان یک پیشنهاد عالی برای افزایش امنیت معامله های بارتری در نظر گرفته شود. استفاده از قراردادهای هوشمند یا سازوکاری مشابه آنچه اکنون در خرید و فروش ارزهای دیجیتال می بینیم، می تواند امنیت این معامله ها را بسیار افزایش دهد. چون در قراردادهای هوشمند، امکان تغییر قرارداد، تقلب و سرباز زدن از شرط های پذیرفته شده در معامله به هیچ وجه امکان پذیر نیست درنتیجه بدون یک واسطه حقیقی یعنی شخص سومی که هر دو طرف معامله به آن اعتماد دارند امنیت معامله به طور کامل برقرار می شود. البته این کار، نیازمند استفاده از دانش برنامه نویسی و ایده هایی خلاقانه برای در نظر گرفتن تمام جنبه های یک معامله است.
اولریش شامونی، نویسنده و کارگردان آلمانی
موفقیت موجب امنیت و امنیت باعث موفقیت می شود.
نکته های قوت تهاتر
در مقابل قدمت تهاتر، سیستم های مالی که اکنون آن ها را می شناسیم مفهوم هایی بسیار ساده به شمار می آیند. به همین دلیل، دانستن نکته های قوت این سیستم می تواند عمق آشنایی ما با تهاتر را افزایش دهد.
- افزایش فعالیت های اقتصادی به شکل مبادله پایاپای
تهاتر این امکان را برای صاحبان مشاغل ایجاد می کند که کالاهای خود را به راحتی معامله کنند. درنتیجه هیچ جنسی روی دست صاحبش نمی ماند. به قول «پلوتوس» نمایشنامه نویس روم باستان، کالای خوب، حتی اگر مخفی باشد، به زودی خریدار خود را پیدا می کند.
- انعطاف پذیری این معامله ها و سازگاری شان با خدمات اینترنتی
تهاتر به شکلی انعطاف پذیر با خدمات اینترنتی سازگاری دارد. معامله های تهاتری، نیمه تهاتری، تهاترهای چندجانبه و غیره، تنها نمونه هایی از پتانسیل معامله های بارتری هستند که می توان در بستر گسترده اینترنت از آن ها استفاده کرد.
- عدم وجود ناظر و شخص سوم
در معامله های بارتری، نیازی به وجود بانک یا یک شخص سوم وجود ندارد. این ماجرا به شخص های حقیقی و حقوقی کمک می کند تا بدون آنکه اطلاعاتشان در دسترس بانک ها یا مؤسسات مالی قرار بگیرد، به فعالیت های تهاتری خود بپردازند.
- فعالیت در یک سیستم برنده _ برنده
فاکتورهای مهم در تهاتر مثل حس رضایت درونی و اعتماد موجود بین طرف های معامله باعث ایجاد یک سیستم برنده_برنده می شود که در آن همه از معامله ای که انجام داده اند راضی هستند. چنین وضعیتی در مبادله های پولی بسیار کم اتفاق می افتد. وقتی به جای اصل کالا یا خدمات از ابزار مبادله استفاده می کنیم، در عوض تجربه احساس رضایت، اغلب مراقب هستیم تا سرمان کلاه نرود یا نگرانیم که نکند به خاطر بی خبری، فرصت انجام معامله ای ارزان تر را ازدست داده باشیم.
تهاتر، جایی در میان اقتصاد خاکستری
به علت قرار گرفتن معامله های تهاتری در اقتصاد خاکستری نمی توان به طور دقیق میزان رشد و اثرگذاری آن ها را در اقتصاد محاسبه کرد. اقتصاد خاکستری یا «Gray economy» همانطور که از نامش پیدا است، بخش مه آلود – یا گاهی دودآلود و حتی خون آلود – اقتصاد را تشکیل می دهد. این اقتصاد به دلیل شفاف نبودن آمار و ارقامش خارج از کنترل دولت ها است. البته فعالیت در این اقتصاد به معنای انجام کارهای غیرقانونی نیست؛ مثلاً دست فروشی شغلی است که در دسته اقتصاد خاکستری قرار می گیرد، چون درآمد ناشی از آن پایین است و شامل مالیات هم نمی شود. تهاتر نیز به همین دلیل در شمار فعالیت های اقتصاد خاکستری قرار می گیرد. جنبه نادرست موجود در این اقتصاد به فعالیت قاچاقچیان مواد مخدر، تجارت اعضای بدن انسان و پول شویی های بزرگ برمی گردد که از حوصله این مقاله خارج است؛ اما علت های تقریباً یکسانی برای روی آوردن مردم به سمت اقتصاد خاکستری وجود دارد؛ مثلاً:
- قوانین دست و پاگیر
- مالیات های سنگین و غیرمعقول
- پارتی بازی
- بازارهای سنتی قوی (این مورد به خصوص در ایران بسیار پررنگ است؛ مثلاً بسیاری از فروشندگان محصولات محلی و سنتی، به جای عرضه محصولاتشان در بازار، آن ها را به مشتریان همیشگی و خاص خودشان می فروشند.)
شاید برایتان جالب باشد که بدانید از بین کشورهای جهان، دانمارک با نرخ ۲۸ درصد، بیشترین و گسترده ترین و کشور قبرس با نرخ کمتر از ۱۰ درصد، کمترین سهم از اقتصاد خاکستری را به خود اختصاص داد ه اند.
ردپای تهاتر در قانون
مبحث پنجم قانون مدنی ایران که شامل ماده های ۲۹۴ تا ۲۹۹ می شود به موضوع تهاتر اختصاص پیداکرده است. ماده های قانونی مربوط به تهاتر، زیرمجموعه سقوط تعهدات به شمار می روند؛ یعنی تهاتر باعث از بین رفتن تعهدات می شود. باهم نگاهی به این ماده های قانونی می اندازیم:
- ماده ۲۹۴ وقتی دو نفر در مقابل یکدیگر مدیون باشند بین دیون آن ها به یکدیگر به طریقی که در مواد ذیل مقرر است تهاتر حاصل می شود.
- ماده ۲۹۵ تهاتر، قهری است و بدون این که طرفین در این موضوع ترازی – یعنی رضایت دو طرف معامله نمایند حاصل می گردد؛ بنابراین به محض این که دو نفر در مقابل یکدیگر در آن واحد مدیون شدند هر دو دِین تااندازه ای که باهم معامله می نمایند به طور تهاتر برطرف شده و طرفین به مقدار آن در مقابل یکدیگر بَری – مُبرا، بی حساب می شوند.
- نکته: واژه قهری در لغتنامه به معنای چیزی اجباری است؛ اما در اصطلاح حقوقی هر موضوعی، معامله ای یا قراردادی که خارج از اراده و اختیار باشد را در برمی گیرد. در این مورد می توان ضمان قهری را مثال زد؛ یعنی مسئولیتی مدنی که توسط قانون بر فرد تحمیل می شود و از اراده و اختیار او خارج است.
- ماده ۲۹۶ تهاتر فقط در مورد دو دِینی حاصل می شود که موضوع آن ها از یک جنس باشد با اتحاد زمان و مکان تادیه، ولو به اختلاف سبب؛ یعنی زمان و مکان پرداخت دِین و ایفای تعهد باید باهم یکسان باشند.
- ماده ۲۹۷ اگر بعد از ضمان، مضمون له به مضمون عنه مدیون شود، موجب فراغ ذمه ضامن نخواهد شد.
- نکته: ماده ۶۸۴ قانون مدنی، ضمان را این گونه معنی می کند: «عقد ضمان عبارت است از این که شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد. در این حالت به فرد متعهد، ضامن، طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث را مضمون عنه یا مدیون اصلی می گویند.»
- ماده ۲۹۸ – اگر فقط محل تأدیه – یعنی محل ادای تعهد – دِین ها مختلف باشد تهاتر وقتی حاصل می شود که با تأدیه مخارج مربوط به نقل موضوع قرض از محلی به محل دیگری یا به نحوی از انحاء طرفین، حق تأدیه در محل معین را ساقط نمایند.
- ماده ۲۹۹ – در مقابل حقوق ثابتِ اشخاص ثالث، تهاتر مؤثر نخواهد بود و بنابراین اگر موضوع دین به نفع شخص ثالثی در نزد مدیون مطابق قانون توقیف شده باشد و مدیون بعد ازاین توقیف از داین خود طلبکار گردد دیگر نمی تواند به استناد تهاتر از تأدیه مال توقیف شده امتناع کند.
نکته جالب در مورد تهاتر را می توانیم در ماده ۴۶۴ قانون مدنی پیدا کنیم. باوجود این که ماده گفته شده از مفهوم معاوضه صحبت می کند اما شباهت جالبی در این میان وجود دارد. قانون گذار در این ماده می گوید: «معاوضه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی می دهد به عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ می کند بدون ملاحظه این که یکی از عوضین، مبیع و دیگری ثمن باشد.» در نظر داشته باشید که تهاتر به صورت قهری اما معاوضه به صورت توافقی انجام می شود. با این حساب می توان این طور گفت که منظور از تهاتر، همان معاوضه است. از طرفی، تهاتر به معنای واقعی یک مبادله کالا به کالا نیست؛ مثلاً شما نمی توانید گوشی موبایل خود را با یک خانه ویلایی تهاتر کنید. بهترین اصطلاحی که می توان به تهاتر نسبت داد، مبادله پایاپای است؛ یعنی شما کالای خود را با کالایی تقریباهم جنس و هم ارزش مبادله می کنید.
امانوئل کانت، فیلسوف آلمانی
طوری زندگی کن که بتوان هر عمل تو را به عنوان قانونی برای تمام جهان تعریف کرد.
چرا تهاتر کم رنگ است؟
معیار و سبک نگاه ما ارزش چیزهایی که در جهانمان قرار دارد را تعیین می کند. وقتی فیلتری از جنس پول روی چشمانمان بزنیم، هیچ چیزی غیر از آن در نظر ما ارزشمند به نظر نمی رسد؛ مثلاً فردی که زمین، محصولات کشاورزی، دام، مهارت ساخت صنایع دستی نفیس و امکان ایجاد ایستگاه های گردشگری را دارد اگر در نظرش فقط پول را به عنوان یک دارایی ارزشمند به حساب بیاورد، باوجود توانمندی، خود را فردی فقیر و شکست خورده تصور می کند. همین نگرش باعث می شود که معاملات تهاتری باوجود قدرتی که دارند، ضعیف و حتی بسیار کم رنگ به نظر برسند. نتیجه قرار دادن پول به عنوان محور تمام مبادله ها و معامله ها ساخت انسان هایی ناراضی، غمگین و افسرده است. چون به جای نگاه به داشته هایشان مدام در حال این فکر هستند که حساب بانکی شان پول چندانی ندارد. متأسفانه، عامل های زیادی، تعریف خوشبختی را به پول گره زده اند. البته منظور ما این نیست که بی پولی و زندگی در فقر مایه خوشبختی است. منظور این است که در بیشتر موارد از پول به عنوان یک ابزار برای به راه انداختن بازی های روانی استفاده فراوانی می شود. درصورتی که تهاتر، فضایی منصفانه و خلاقانه را برای مردم ایجاد می کند. وقتی هدف، برطرف کردن نیاز باشد، در بیشتر موارد می توان روی تهاتر، حسابی جداگانه باز کرد.
تهاتر و استارت آپ ها
تهاتر، هم به کمک استارت آپ ها می آید و هم پتانسیل ایجاد استارت آپ ها را در خودش دارد. کمبود منابع مالی یکی از موضوع های نگران کننده برای مدیریت استارت آپ ها است. تهاتر با ایجاد ارزش بیشتر می تواند این مشکل را برطرف کند. علاوه بر این، ایجاد کسب و کار بر اساس معاملات تهاتری، موضوعی بسیار گسترده و ازنظر اقتصادی به صرفه است. چون کالاها و خدمات زیادی همواره برای عده ای در حال کهنه شدن هستند درصورتی که عده ای دیگر به آن ها نیاز بسیاری دارند. اینجا است که بارتر می تواند به عنوان یک واسطه و مشکل گشا میدان داری کند.
نمونه سایت های تهاتری
بد نیست در این میان، نگاهی به چند سایت که درزمینه تهاتر فعالیت می کنند بیندازیم. بررسی این سایت های بارتری می تواند ایده های جالبی درزمینه تبدیل تهاتر به یک کسب و کار را در اختیار مدیران استارت آپی قراردهد.
- Home Exchange
این وب سایت با بیش از ۴۰،۰۰۰ لیست در ۱۴۲ کشور جهان به شکلی قدرتمند، پیشنهاد استفاده از مکان های رایگان اقامتی در بیشتر دنیا را فراهم کرده است. تصور کنید که شما – به دلیل های گوناگون – می خواهید برای چند ماه در شهر دیگری اقامت داشته باشید. در این صورت با مشکلاتی مانند خالی مانده منزلتان و هزینه های سرسام آور اقامت در هتل رو به رو می شوید؛ اما اگر عضو این سایت باشید با پرداخت مبلغ ۹٫۹۵ دلار در هرماه می توانید خانه یا آپارتمان خود را با فرد دیگری که همین شرایط را دارد، به طور موقت تهاتر کنید. در این صورت، هم منزلتان خالی نمی ماند و هم دیگر لازم نیست پول زیادی را برای اقامت در هتل هزینه کنید. متأسفانه در میان ۱۴۲ کشوری که این سایت به آن ها خدمات ارائه می دهد، جای ایران خالی است و این خالی بودن، نه باعث تأسف بلکه یک فرصت برای سرمایه گذاری و ایجاد کسب و کاری بر پایه تهاتر است.
- SwapStyle
لباس، نشانه ای از طرز تفکر ما است. به همین دلیل عده زیادی از مردم جهان ترجیح می دهند، لباس هایشان را از میان بهترین برندها انتخاب کنند. در این میان، تعقیب کردن برندها یک مشکل اساسی را به همراه دارد و آن کاهش تنوع لباس ها است. وقتی مبلغ زیادی را برای خریدن یک پالتوی برند هزینه می کنید، دیگر نمی توانید به راحتی آن را دور بیندازید؛ اما اگر جایی وجود داشته باشد که افرادی مثل شما، لباس های برند خود را برای عوض کردن به اشتراک بگذارند چطور؟ با این کار، هم می توانید سبک برند پوشی خود را دنبال کنید و هم از تنوع برندهای دیگر لذت ببرید. این کاری است که طراح مد، امیلی چشر (Emily Chesher) انجام داد. او وب سایت SwapStyle را در سال ۲۰۰۴ راه اندازی کرد. در این وب سایت، لباس، کیف، کفش، لوازم جانبی، لوازم آرایشی و حتی وسایل مختلف برند از سراسر جهان، تهاتر می شوند. هزینه انجام معامله های تهاتری در این وب سایت کاملاً رایگان است.
- thredUP
والدینی که به تازگی صاحب فرزند شده اند، برای کودکشان لباس های رنگارنگ می خرند. کودکان رشد می کنند و خیلی سریع بزرگ می شوند اما انبوهی از لباس های آن ها بدون استفاده روی هم تلنبار می شود. thredUP یک وب سایت فروشگاهی برای والدین است تا آن ها با والدینی که بچه هایشان در سنین مختلف هستند، لباس و اسباب بازی های کودکان خود را عوض کنند. به این ترتیب نه تنها کالاهای خوب از بین نمی روند یا در انباری ها خاک نمی خورند، بلکه والدین می توانند در هزینه هایشان به شکلی اساسی صرفه جویی کنند. میزان حق عضویت در این فروشگاه، ۵ دلار و ثبت نام برای عموم آزاد است.
- PaperBack Swap
کتا ب های زیادی در کتابخانه های خانگی در حال خاک خوردن هستند. از آن طرف، هرکدام از ما دوست داریم کتاب های جدیدی تهیه کنیم اما هزینه خرید برخی از کتاب ها بسیار بالا است. با عضویت در سایت PaperBack Swap می توانید مشخصات کتاب هایی که دیگر به آن ها نیازی ندارید را وارد کرده و کتاب موردنظر خود را هم درخواست بدهید. به این ترتیب قادر خواهید بود تا کتاب خود را به صورت کاملاً رایگان با فرد دیگری تهاتر کنید. درنتیجه، هم شما به کتاب موردنظرتان می رسید و هم درختان کمتری به خاطر تهیه کتاب های کاغذی قطع می شوند.
- SharedEarth
برخی از ایده های تهاتری بسیار جالب و کاملاً ساده هستند. مثل ایده ای که پشت سایت رایگان SharedEarth نهفته است. تصور کنید که شما به کاشت محصولات کشاورزی علاقه زیادی دارید اما از پس هزینه خرید زمین کشاورزی برنمی آیید. از آن طرف، افرادی هستند که زمین کشاورزی دارند اما علاقه ای به کشاورزی ندارند. این سایت، هر دو گروه را به هم متصل می کند و از تهاتر به خوبی بهره می برد. به این ترتیب که صاحب زمین به شما اجازه استفاده و کاشت را می دهد اما در عوض شما نیز مقداری از محصول نهایی خود را به او می دهید؛ یعنی یک معامله منصفانه و بدون پول، یک تهاتر واقعی. در ایران نیز اپلیکیشن و وب سایت هایی مانند دیوار و شیپور تا حدودی به انجام معامله های تهاتری پرداخته اند.
تیم کوک، هفتمین مدیرعامل شرکت اپل
بعضی ها خلاقیت را به عنوان نوعی تغییر می بینند، ولی ما هیچ وقت به خلاقیت این گونه نگاه نکردیم. ازنظر ما، خلاقیت به معنی بهتر کردن چیزها است.
تهاتر به کدام سمت پیش می رود؟
حجم معاملات خرده تهاتری در آینده افزایش پیدا می کند. شاید این پیش بینی به علت رفتار کشورها باهم، وجود تحریم ها، کاهش فروش نفت، افزایش تورم، کاهش نقدینگی و افزایش هوشمندی مردم به حقیقت تبدیل شود. باوجود اپلیکیشن های موبایل و سایت های مبادله ای این امکان در اختیار همه افراد جامعه قرار می گیرد تا به عنوان فروشنده و عرضه کننده کالا و خدماتشان حضوری جدی در بازار داشته باشند. آینده تهاتر و بهبود وضعیت اقتصاد نیازمند مهاجرت افکار اقتصاددان ها به سمت ارزشمندی حقیقی کالاها است. نباید بگذاریم ابزارهای مبادله ای مثل پول که زمانی برای پرداختن ارزش کالا ساخته شده بودند خود به تنهایی کالایی ارزشمند به شمار روند. به قول رابرت کیوساکی، پول واقعی نیست؛ پول فقط نوعی توافق بین انسان ها است.
خلاصه ای از آنچه با هم گفتیم:
- تهاتر نوعی مبادله است که در آن دو طرف معامله کالاهای خود را بدون هزینه کردن باهم مبادله می کنند. در حقیقت، پول در معامله های بارتری نقشی ندارد.
- تهاتر، هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان و در بخش های جزئی زندگی مردم حضور دارد. به معامله های تهاتری کوچک در اصطلاح، خرده تهاتر می گویند.
- عواملی مانند کاهش نقدینگی، وجود تحریم ها، رفع نیاز و فرار مالیاتی زمینه ساز ایجاد معامله های بارتری در قرن ۲۱ هستند.
- مشخص نبودن قیمت اصلی کالاهای مورد بارتر و مسئله امنیت معامله ها از مشکلات معامله های تهاتری به شمار می روند.
- نکته های قوت تهاتر را می توان در افزایش فعالیت های اقتصادی به شکل مبادله پایاپای، انعطاف پذیری معامله ها، سازگاری شان با خدمات اینترنتی، عدم نیاز به وجود ناظر سوم و فعالیت در یک سیستم برنده_برنده برشمرد.
- نمی توان به آسانی میزان دقیق اثرگذاری معامله های تهاتری را ردیابی کرد. چون این معامله ها شامل بخش غیر شفاف اقتصاد یعنی اقتصاد خاکستری می شوند.
- مبحث پنجم قانون مدنی از ماده های ۲۹۴ تا ۲۹۹ در مورد معامله های تهاتری است. مطالعه این بخش می تواند از مشکلات قانونی این مبادله ها – به خصوص، مبادله های بزرگ – بکاهد.
- دیکته کردن این موضوع که پول، تنها معیار واقعی ارزش گذاری کالاها و موفقیت انسان ها است، باعث شده که معامله های تهاتری در هاله ای از کم توجهی قرار بگیرند.
- تهاتر می تواند مشکلات کمبود نقدینگی استارت آپ ها را به طرز چشمگیری کاهش دهد.
- وب سایت های زیادی در جهان به طور خاص تنها به انجام معامله های تهاتری می پردازند. دنبال کردن سازوکار آن ها می تواند ایده های استارت آپی جدیدی را در اختیارمان قرار دهد.
تمرین
چند نمونه از معامله های تهاتری که در اطرافتان می بینید را مثال بزنید. آیا خودتان تاکنون استفاده سودمندی از معامله های بارتری کرده اید؟ لطفاً تجربه تهاتری خود را برایمان بنویسید.
