«تازه گرایی» یا «Recency Bias» عاملی است که موجب می شود افراد به شکل مشخصی بیشتر از رویدادهای گذشته، رویدادها و مشاهدات اخیر را به یاد آورند و بر آن ها تمرکز کنند. مثلا تصور کنید در حال گذر از خیابانی هستید که ۲۰ عدد ماشین (۱۰ ماشین قرمز و ۱۰ ماشین آبی) در آن پارک شده است. ماشین های قرمز در ابتدای خیابان به شکلی فشرده و ماشین های آبی در انتهای خیابان بسیار فشرده تر پارک کرده اند. اگر از شما بپرسند تعداد ماشین های آبی بیشتر بود یا قرمز؟ به احتمال زیاد پاسخ شما ماشین آبی رنگ خواهد بود. چون تازه از کنارشان عبور کرده اید و بیشتر در ذهن شما مانده اند. این مثال را می توان به سرمایه گذاری هم نسبت داد.

مثلاً در بورس کشور خودمان که سال ۱۳۹۲ را با رشد چشمگیری تا اواسط دی ماه پیش برد بسیاری از صندوق های مشترک سرمایه گذاری که قبل از سال ۹۲ عملکرد مناسبی نداشتند در آن سال جزو صندوق های برتر شناخته شدند. افراد جدیدی که تصمیم داشتند فعالیت خود را در بورس آغاز کنند به هنگام انتخاب این صندوق ها عملکرد کوتاه مدت شان را مد نظر قرار دادند. این حرکت را می توان به سوگیری تازه گرایی نسبت داد. چون مبنای تصمیم گیری آنها عملکرد اخیر صندوق ها بود نه عملکرد گذشته صندوق و مدیرش.

این سوگیری بیشتر خود را در بازارهای داغ و پررونق نشان می دهد. در این حالت، سرمایه گذاران گمان می کنند که بازار رشد کوتاه اخیر خود را در زمان های بلندمدت آتی تکرار خواهد کرد. اما این واقعیت را فراموش می کنند که بازار رو به تنزل بالاخره رخ خواهد داد.

۴ رویدادی که به واسطه تازه گرایی در بورس رخ می دهند

  • تازه گرایی موجب می شود سرمایه گذاران الگوها را مبنا قرار داده و برآوردهای خود را بر اساس نمونه هایی از داده های تاریخی – که اندازه آن ها کوچک است – انجام دهند. سرمایه گذارانی که تنها بر اساس این نمونه ها خرید می کنند، ممکن است بدون آن که بدانند در اوج قیمت یک سهم، آن را بخرند. معمولا این سرمایه گذاران در زمان نامناسب به سرمایه گذاری در طبقه های مختلف دارایی دست می زنند و به همین دلیل، متحمل زیان می شوند.
  • سوگیری تازه گرایی موجب می شود سرمایه گذاران ارزش بنیادی را نادیده گرفته و تنها بر عملکرد افزایش قیمت اخیر تمرکز کنند. زمانی که سیکل بازده به اوج خود رسیده و آمار و ارقام عملکرد اخیر جذاب به نظر می رسد نوعی امید به کسب سود ایجاد می شود. با تمرکز صرف بر قیمت سهم و نه بر ارزش ذاتی آن، زمانی که قیمت سهام در بلندمدت به سطح متعادل خود برمی گردد اصل سرمایه به مخاطره می افتد.
  • سوگیری تازه گرایی باعث می شود سرمایه گذاران واژگانی فریبنده و قانع کننده مانند: «این بار فرق می کند» را بر زبان بیاورند. مثلا در سال ۱۳۹۲ حافظه کوتاه مدت منفعت های اخیر، برخی از سرمایه گذاران را آن قدر تحت تأثیر قرار داد که حقایق تاریخی در مورد ارزش گذاری عقلایی و حباب های قیمتی را کاملا نادیده گرفتند.
  • سوگیری تازه گرایی موجب می شود سرمایه گذاران، تخصیص مناسب دارایی را فراموش کنند. سرمایه گذاران حرفه ای از ارزش تخصیص مناسب دارایی ها آگاه اند و هر زمان که لازم باشد پرتفوی یا سبد دارایی های خود را دوباره تنظیم می کنند. سوگیری تازه گرایی می تواند سرمایه گذاران را شیفته یک طبقه خاص از دارایی کند. تخصیص مناسب دارایی ها کاری ضروری برای رسیدن به موفقیت بلندمدت در سرمایه گذاری است.

آیا شما هم درست پیش بینی می کنید؟

فرض کنید فهرست زیر را به شما داده اند. لطفا آن را یک بار به ترتیب بخوانید.

۱- فاطمه ۲- حسین ۳- مریم ۴- زهرا ۵- زینب ۶- رضا ۷- نرگس ۸- علی ۹- صادق ۱۰- محمد

حالا بدون نگاه کردن به بالا پاسخ دهید تعداد اسم های زن بیشتر است یا مرد؟

پاسخ:

اگر فرایند توضیح داده شده در بالا را درست رفته باشید احتمالا به نظر شما، تعداد مردان بیشتر از زنان است. ولی درست این است که در این فهرست، تعداد اسامی مردان و زنان برابر هستند. اسامی مردان در انتهای فهرست متمرکز شده است. بنابراین افرادی که در معرض تازه گرایی هستند احتمالا تعداد مردان را بیشتر از زنان می بینند.

مثال دیگری در بازار بورس ایران به انتشار خبر افزایش ۱۷ درصدی نرخ سیمان در اردیبهشت ۱۳۹۴ بازمی گردد. با وجود آن که نزدیک به یک سال، سهام این گروه به دلیل مشکلات فروش، صادرات، فزونی عرضه ها و غیره، تحت شرایط منفی معامله می شدند، اما به محض انتشار درخواست افزایش نرخ برای این صنعت اتفاقات و نگرانی های گذشته فراموش شدند و افزایش نرخ، در مرکز توجه قرار گرفت. در آن زمان، صنعت سیمان با رشد کوتاه مدت ۲-۳ روزه (بازدهی ۱۰-۱۲ درصدی) روبه رو شد و پس از آن دوباره به افت روزهای گذشته ادامه داد. این مورد را به این دلیل می توان به تازه گرایی نسبت داد که سرمایه گذاران به خبرهای اخیر نسبت به اطلاعات گذشته بیشتر وزن داده بودند و به آن ها توجه می کردند.

تازه گرایی در امواج الیوت 

اگر یادتان باشد در دوره نخبگان بورس و در بحث امواج الیوت، ویژگی های هر موج و نکات روان شناختی شان را بررسی کردیم. در آن دوره توضیح دادیم که در هر موج، عامه سهام داران (چه بازندگان و چه برندگان) چه فکری می کنند. حالا جالب است بدانید همین تازه گرایی، خود عامل کشیده شدن موج ۳ (extended wave 3) است. چون خیلی از سرمایه گذاران به صورت هیجانی وارد می شوند. همین تازه گرایی یکی از دلایل طولانی شدن موج ۴ است یا به اصطلاح، تشکیل موج ترکیبی ۴. پس یادمان نرود هر زمان در نمودار، اتفاقی پیوسته رخ داد خیلی ها دچار تازه گرایی می شوند و ممکن است باعث طولانی شدن زمانی و قیمتی موج فعلی شما باشند.

پادزهر تازه گرایی چیست؟

از آنجایی که این متن برای خریداران بسته جامع یا شرکت کنندگان دوره نخبگان تهیه شده است به این عزیزان توصیه می کنیم پادزهر تازه گرایی را فراموش نکنند. هر زمان خواستید کاری در بازار بورس انجام دهید مثلا تصمیم به خرید، فروش و حتی نگهداری سهمی که سیگنال فروش دارد (مواردی که در دوره تکنیکال مطرح شد) گرفتید، حتما از خود سوال کنید: «آیا تصمیم من فقط بنا به اتفاقات اخیر است و من دچار تازه گرایی شدم؟ یا نه، بر پایه اطلاعات قدیم و جدید است و وزن همه را یکسان در نظر گرفتم؟»